Sultan Abdülazi̇z Dönemi̇ Ceybi̇ Hümayun Hazi̇nesi̇ni̇n Gi̇derleri̇ (1861–1876)

Abstract

Osmanlı Devleti'nde padişahın cebi olarak nitelendirilen ve İç Hazine'nin önemli bir kısmını oluşturan Ceyb-i Hümâyûn; padişahın özel gelir ve giderlerini, gündelik masraflarını karşılamak amacıyla kurulmuştur. 1846 yılından 1867 yılına kadar sadece Hazine-i Hassa adı ile kullanılan Ceyb-i Hümâyûn, Sultan Abdülaziz'in saltanatı sırasında yeniden ortaya çıkmıştır. Tahsisatı Hazine-i Hassa ile sağlanan Ceyb-i Hümâyûn'un idaresi Mâbeyn Hümâyûn tarafından yapılmıştır. Sultan Abdülaziz Dönemi Ceyb-i Hümâyûn hazinesinden yapılan harcamaları ele almak amacıyla 1869-1876 yılları arasında döneme ait ceyb defterinde kurumlara ve görevlilere ayrılan tahsisat incelenirken kutsal gün ve aylarda yapılan ihsanlar tespit edilmiştir. Döneme ait belgelerden yola çıkarak padişahın ne yönde ihsanlarda bulunduğu ortaya çıkarılmıştır. Araştırma esnasında dönem içinde kaydı tutulan Ceyb-i Hümâyûn defterleri ve bahsedilen konular hakkında yazılan tezlerden faydalanılmıştır. Yapılan çalışma ile Ceyb-i Hümâyûn hazinesinin giderleri üzerinden saray çalışanlarının maaş durumu tespit edilirken, ihsanlar vasıtasıyla sosyal olaylar ve padişahın şahsî yönüne değinilmiştir. Ceyb-i Hümâyûn defterine göre yıl içinde harcamaların yoğunlaştığı kutsal gün ve aylarda yapılan ihsanlardan söz edilmiştir.