Stulecie największej polskiej inflacji

Abstract

W 2023 r. minęło 100 lat od wybuchu hiperinflacji, a w 2024 r. – 100 lat od chwili, kiedy rozpoczął swoją działalność Bank Polski. To ważne daty, które zachęcają do bliższego przyjrzenia się kwestiom związanym z finansami Polski po odzyskaniu niepodległości. Sytuacja była bardzo trudna, a piętrzące się pro- blemy wymagały podjęcia nie tylko zdecydowanych działań, ale przede wszyst- kim pieniędzy. Nie wystarczyło zakasać rękawy i zabrać się do pracy, należało jeszcze zdobyć odpowiednie środki na ich zrealizowanie. Postawiło to przed władzami nowo powstałego państwa ogromne wyzwanie. Najłatwiej było dru- kować pieniądze, by pokrywać niedobory w budżecie. Jak zgubna to była droga, przekonało się społeczeństwo młodego państwa w niedługim czasie. Praca przedstawia sytuację gospodarczą, społeczną i polityczną Polski po odzyskaniu niepodległości i na jej tle, problemy związane z ustabilizowaniem finansów. Pierwszy rozdział wprowadza w teoretyczne uwarunkowania funkcjo- nowania pieniądza i zawiłości inflacji, ukazując różne teorie dotyczące tego zjawiska. Takie retrospektywne podejście do zagadnienia związanego z rosnącą drożyzną pozwala spojrzeć na inflację od strony mechanizmu jej powstania i rozwoju. Pokazuje również, jak różne teorie ekonomiczne tłumaczą jej przy- czyny i jak podchodzą do sposobów jej przezwyciężania. Rozdział drugi omawia problemy gospodarcze, społeczne i polityczno-ustrojowe, które były udziałem polskiego społeczeństwa po odzyskaniu niepodległości. Przedstawia ogrom spraw, które należało rozwiązać i przed którymi stanęło młode państwo, w sytu- acji grożącej wybuchem kolejnej wojny. Wiele z nich nie udało się zrealizować w ciągu dwudziestolecia międzywojennego. W związku z tym nasuwa się przy- kra refleksja: w porównaniu do państw Europy Zachodniej, które wcześniej lub później otrząsnęły się z wojennego koszmaru, Polska na początku swojej nie- podległości musiała znowu zmagać się z kolejną wojną, a w ciągu całego okresu istnienia II Rzeczypospolitej ciągle natrafiała na różne przeszkody, by dogonić bogate kraje: czy to z własnej winy, czy na skutek nieprzychylności innych państw. Kolejny rozdział skupia się na kwestiach związanych z koniecznością upo- rządkowania rynku finansowego po odzyskaniu niepodległości. Zwraca uwagę na problemy związane z ujednoliceniem waluty, kondycją banków, narastaniem inflacji i planami przeprowadzenia reformy walutowej. Ostatni rozdział przed- stawia realizację reformy pieniężnej wprowadzonej przez Władysława Grab- skiego, jej skutki oraz dalsze losy. Ogromny wysiłek podjęty przez jednego człowieka, który dokonał reformy bez pomocy pożyczki zagranicznej, okazał się jednak nietrwały, głównie z powodu splotu niezależnych od rządu, niekorzyst- nych zjawisk, ale też po części z winy sfer wielkoprzemysłowych i ziemiań- skich, oporu i kłótni w Sejmie, które ujawniły nasze negatywne cechy narodowe. Intencją autorek monografii jest z jednej strony przypomnienie zmagań in- flacyjnych z pierwszych lat niepodległego państwa, z drugiej przestroga, jak wielkie niebezpieczeństwo czai się w nieroztropnej polityce „nadymania” bu- dżetu i drukowania pustego pieniądza. Warto o tym pomyśleć zwłaszcza obec- nie, kiedy znowu grozi nam powtórka z historii. Problematyka niniejszej monografii cieszyła się i cieszy zainteresowaniem wśród badaczy, co znajduje potwierdzenie w liczbie tematycznych publikacji. W tym miejscu należy nadmienić, że autorki niniejszej monografii wykorzystały literaturę przedmiotu okresu międzywojennego oraz współczesną, a także obfite materiały źródłowe.