Strategic integration of manufacturing organizations

Abstract

Η παρούσα διδακτορική διατριβή εδράζεται σε θεωρίες και έννοιες που έχουν υιοθετηθεί από το επιστημονικό πεδίο της στρατηγικής διοίκησης και της διοίκησης εφοδιαστικής αλυσίδας. Πιο συγκεκριμένα, εστιάζεται στην έννοια της «στρατηγικής ολοκλήρωσης της εφοδιαστικής αλυσίδας» (Strategic Supply Chain Integration), ή αλλιώς, «στρατηγικής ολοκλήρωσης» (Strategic Integration).Η έννοια της «στρατηγικής ολοκλήρωσης» έχει πρόσφατα εισαχθεί στο επιστημονικό πεδίο της Διοίκησης Εφοδιαστικής Αλυσίδας (Supply Chain Management) από μια σειρά μελετών που έχουν δημοσιευθεί σε εξαιρετικά έγκυρα επιστημονικά περιοδικά. Η θεωρητική της βάση εντοπίζεται στους οριζόντιους και κάθετους συνδέσμους του μοντέλου αλυσίδας αξίας. Επιπλέον, φαίνεται να ταυτίζεται άριστα με το σύγχρονο επιχειρηματικό περιβάλλον, στο οποίο ο ανταγωνισμός πραγματοποιείται ολοένα και περισσότερο ανάμεσα σε διαφορετικές εφοδιαστικές αλυσίδες και όχι, τόσο έντονα, ανάμεσα σε διαφορετικούς επιχειρηματικούς οργανισμούς. Στην πραγματικότητα, ο ανταγωνισμός δίχως ανάπτυξη συνεργασιών φαντάζει αδύνατος για το σύνολο των σύγχρονων επιχειρήσεων, ανεξαρτήτως μεγέθους και φάσματος. Στο πλαίσιο αυτό, ο βασικός σκοπός της συγκεκριμένης διδακτορικής διατριβής είναι η διερεύνηση των πιο σημαντικών παραγόντων που επηρεάζουν τη «στρατηγική ολοκλήρωση», καθώς και των επιδράσεων που αυτή ασκεί στη λειτουργία των επιχειρήσεων.Το πρώτο βήμα προς την εκπλήρωση του παραπάνω σκοπού υλοποιήθηκε μέσα από την πραγματοποίηση μιας αναλυτικής ανασκόπησης της σχετικής βιβλιογραφίας. Προς αυτή την κατεύθυνση, πλήθος μελετών, τόσο θεωρητικών όσο και εμπειρικών, εξετάσθηκαν, ενώ τα ερευνητικά τους κενά, καθώς και οι διάφορες ασυνέπειες τους καταγράφηκαν με διεξοδικό τρόπο. Η ανασκόπηση της βιβλιογραφίας κατέδειξε ότι το ερευνητικό πεδίο περιλαμβάνει αρκετά θεωρητικά και εμπειρικά κενά (π.χ. ασαφείς ορισμοί βασικών εννοιών, ασυνέπειες μέτρησης, έλλειψη συμφωνίας σε σχέση με διάφορα κρίσιμα ζητήματα, περιορισμένη διερεύνηση αιτιωδών σχέσεων ανάμεσα σε σημαντικούς παράγοντες, και άλλα). Συνολικά, 107 εμπειρικές μελέτες αναλύθηκαν διεξοδικά και παρουσιάστηκαν σε αντίστοιχους Πίνακες (94 από αυτές τις μελέτες έχουν δημοσιευθεί μέσα στα οχτώ τελευταία χρόνια, 2010-2017, ενώ 13 εμπειρικές μελέτες έχουν δημοσιευθεί μέσα στην προηγούμενη δεκαετία, 2000-2009).Το προτεινόμενο εννοιολογικό πλαίσιο της παρούσας διατριβής αναπτύχθηκε έπειτα από την κριτική ανασκόπηση της σχετικής διεθνούς βιβλιογραφίας. Υιοθετεί μια ολοκληρωμένη προσέγγιση τεσσάρων διαστάσεων, η οποία έχει εξαιρετικά σπάνια χρησιμοποιηθεί στη σχετική βιβλιογραφία. Πιο συγκεκριμένα, περιλαμβάνει τέσσερις κατηγορίες (ομάδες) παραγόντων: (α) Παράγοντες που επηρεάζουν τη στρατηγική ολοκλήρωση, (β) Στρατηγική ολοκλήρωση, (γ) Άμεσα αποτελέσματα, (δ) Τελικά αποτελέσματα. Το προτεινόμενο εννοιολογικό πλαίσιο εξετάζει το αντικείμενο της ολοκλήρωσης της εφοδιαστικής αλυσίδας υπό το πρίσμα μιας λογικής «360 μοιρών», υποστηρίζοντας ότι η συγκεκριμένη προσέγγιση είναι η πλέον κατάλληλη για το υπό διερεύνηση αντικείμενο.Η επιλογή των παραγόντων που τελικά ενσωματώθηκαν στο εννοιολογικό πλαίσιο της παρούσας διδακτορικής διατριβής πραγματοποιήθηκε έπειτα από τη συλλογή πρωτογενών ποιοτικών δεδομένων. Τα δεδομένα αυτά συγκεντρώθηκαν από στελέχη που εργάζονται σε Ελληνικές βιομηχανικές επιχειρήσεις. Πιο συγκεκριμένα, χρησιμοποιήθηκε η ερευνητική μεθοδολογία των ομάδων εστίασης. Συνολικά πραγματοποιήθηκαν δύο συνεδρίες, σε δύο διαφορετικές γεωγραφικές περιοχές της χώρας (Αθήνα και Θεσσαλονίκη). Όλες οι επιχειρήσεις επιλέχθηκαν με τυχαίο τρόπο, ενώ, συνολικά, δεκαπέντε στελέχη επιχειρήσεων συμμετείχαν στις δύο συνεδρίες. Η συγκεκριμένη διαδικασία διευκόλυνε τη βαθύτερη κατανόηση των ιδιαιτεροτήτων του ερευνητικού πεδίου, τονίζοντας σημαντικά ζητήματα που μόνο οι επαγγελματίες του χώρου μπορούσαν να γνωρίζουν. Τέλος, οι συζητήσεις που πραγματοποιήθηκαν συνεισέφεραν στην επιλογή των παραγόντων που ενσωματώθηκαν στο εννοιολογικό πλαίσιο της παρούσας διατριβής. Εν συντομία, το εννοιολογικό αυτό πλαίσιο περιλαμβάνει 29 ερευνητικούς παράγοντες, οι οποίοι εντάσσονται σε τέσσερις διακριτές κατηγορίες, όπως αναφέρθηκε παραπάνω.Η εμπειρική διερεύνηση του προτεινόμενου εννοιολογικού πλαισίου (ερευνητικού μοντέλου) πραγματοποιήθηκε με τη χρήση ενός νέου δομημένου ερωτηματολογίου, το οποίο διανεμήθηκε σε ένα σύνολο Ελληνικών βιομηχανικών επιχειρήσεων. Η μέτρηση των 29 ερευνητικών παραγόντων βασίστηκε σε σταθμισμένες κλίμακες που έχουν χρησιμοποιηθεί σε προηγούμενες έρευνες, οι οποίες έχουν δημοσιευθεί σε αξιόπιστα διεθνή επιστημονικά περιοδικά. Επιπλέον, τεχνικές τυχαίας δειγματοληψίας χρησιμοποιήθηκαν προκειμένου να συλλέγουν τα κατάλληλα πρωτογενή δεδομένα. Το ερωτηματολόγιο συμπληρώθηκε επιτυχώς από 333 στελέχη βιομηχανικών επιχειρήσεων. Στην έρευνα συμμετείχαν, κυρίως, διοικητικά στελέχη που εργάζονταν στο τμήμα παραγωγής και διαχείρισης της εφοδιαστικής αλυσίδας. Μετά την πραγματοποίηση όλων των απαραίτητων ελέγχων, 19 ερωτηματολόγια αφαιρέθηκαν από το τελικό δείγμα. Ως εκ τούτου, το τελικό δείγμα της παρούσας έρευνας συμπεριέλαβε 314 αξιοποιήσιμες παρατηρήσεις (απαντήσεις).Πριν την εξέταση του προτεινόμενου εννοιολογικού πλαισίου (έλεγχος ερευνητικών υποθέσεων), η εγκυρότητα και η αξιοπιστία του ερευνητικού εργαλείου (ερωτηματολογίου) ελέγχθηκε διεξοδικά. Αρχικά, ελέγχθηκε το συστηματικό σφάλμα της μη-ανταπόκρισης (non-response bias), το σφάλμα της κοινής μεθόδου μέτρησης (common method bias), καθώς και οι ακραίες τιμές του δείγματος (παρατηρήσεις) (outliers). Στη συνέχεια, ελέγχθηκε διεξοδικά η εγκυρότητα της δομής (construct validity) κάθε ερευνητικού παράγοντα, με τη χρήση Διερευνητικής και Επικυρωτικής Παραγοντικής Ανάλυσης. Σε τελικό στάδιο, η αξιολόγηση του εννοιολογικού πλαισίου πραγματοποιήθηκε με τη χρήση της τεχνικής των «Μοντέλων Δομικών Εξισώσεων» (Structural Equation Modeling). Η στατιστική ανάλυση διεξάχθηκε σε τέσσερα διαδοχικά βήματα, με κάθε βήμα να επικεντρώνεται στην εξέταση διαφορετικών διαστάσεων του εννοιολογικού πλαισίου.Συνολικά, τα εμπειρικά αποτελέσματα αποδεικνύουν ότι το προτεινόμενο εννοιολογικό πλαίσιο μπορεί να ερμηνεύσει σε ικανοποιητικό βαθμό το υπό διερεύνηση φαινόμενο. Πιο συγκεκριμένα, η διακύμανση των βασικών παραγόντων του εννοιολογικού πλαισίου ερμηνεύεται ικανοποιητικά. Ο προσδιορισμός του πραγματικού μηχανισμού που διευκολύνει την εφαρμογή της στρατηγικής ολοκλήρωσης και διαμεσολαβεί την επίδραση της στην απόδοση των επιχειρήσεων είναι σημαντικός για την περαιτέρω κατανόηση της αναδυόμενης αυτής έννοιας. Τα βασικά αποτελέσματα της παρούσας διατριβής προσφέρουν σημαντικές πληροφορίες, μιας και εξετάζουν περιοχές που προηγούμενες έρευνες είχαν παντελώς αγνοήσει.Συνοπτικά, τα εμπειρικά αποτελέσματα οδηγούν στα παρακάτω συμπεράσματα: (α) Η οργανωσιακή κουλτούρα αποτελεί βασικό παράγοντα ενίσχυσης της στρατηγικής ολοκλήρωσης, μιας και επιδρά έντονα, τόσο άμεσα όσο και έμμεσα, σε όλες τις υπόλοιπες διαστάσεις του εννοιολογικού πλαισίου, (β) Η διαχείριση της γνώσης έχει, επίσης, ένα σύνθετο ρόλο, υπογραμμίζοντας, για μια ακόμα φορά, τον στρατηγικό χαρακτήρα της εφοδιαστικής αλυσίδας, (γ) Οι τρεις διαστάσεις της στρατηγικής ολοκλήρωσης είναι αλληλοσχετιζόμενες, ενώ η «εσωτερική ολοκλήρωση» φαίνεται να έχει το πιο σημαντικό ρόλο, (δ) Επιπλέον, όλες οι διαστάσεις της στρατηγικής ολοκλήρωσης επηρεάζουν άμεσα και θετικά το σύνολο των δυναμικών δεξιοτήτων που εξετάσθηκαν στην παρούσα έρευνα (οι δυναμικές δεξιότητες αναδεικνύονται ως ένας εξαιρετικά σημαντικός παράγοντας), (ε) Η στρατηγική ολοκλήρωση ασκεί μια έμμεση επίδραση στους δύο παράγοντες που μετρούν την απόδοση της επιχείρησης («οικονομική απόδοση» και «επιβίωση της επιχείρησης»), η οποία διαμεσολαβείται μέσω των «δυναμικών δεξιοτήτων» και της «λειτουργικής απόδοσης». Εν γένει, όλες οι διαστάσεις της στρατηγικής ολοκλήρωσης είναι σημαντικές για την ενίσχυση της λειτουργικής και της οικονομικής απόδοσης. Επομένως, μπορούν να θεωρηθούν ως ένα σύνολο συμπαγών επιχειρηματικών πρακτικών.Μια από τις πιο σημαντικές συνεισφορές της παρούσας διατριβής, σε θεωρητικό και εμπειρικό επίπεδο, είναι η υποστήριξη της στρατηγικής φύσης της ολοκλήρωσης της εφοδιαστικής αλυσίδας. Η παρούσα διατριβή συνδύασε, με ένα πρωτότυπο τρόπο, έννοιες και θεωρίες από δύο διαφορετικά ερευνητικά πεδία. Συνολικά, παρέχει απτές αποδείξεις που ενισχύουν σημαντικά τα ευρήματα προηγούμενων ερευνών της σχετικής διεθνούς βιβλιογραφίας. Με περισσότερες λεπτομέρειες, η σύνοψη, τα βασικά εμπειρικά αποτελέσματα, καθώς και η συνεισφορά της παρούσας διατριβής παρουσιάζονται στο τελικό της κεφάλαιο. Επιπλέον, στο ίδιο κεφάλαιο συζητούνται αναλυτικά οι διάφορες διοικητικές επιπτώσεις των αποτελεσμάτων στον κόσμο των επιχειρήσεων.