Sosyal ve Siyasal Değişim Süreçlerinde Kilise: Mater Dolorosa Kilisesi

Abstract

On dokuzuncu yüzyılda gayrimüslimlere devlet tarafından tanınan bazı haklar ve beraberinde devletler arası ittifaklarla kurulan anlaşmalar, sadece gayrimüslimlerin Osmanlı’da sosyal ve politik düzlemde görünürlüklerinin artmasına neden olmamış, gayrimüslim mabet yapılarının inşasına ya da mevcut yapıların restorasyonuna da imkân hazırlamıştır. Bu dönemde dikkat çekici olan bir gelişme, özellikle Fransızların himayesinde Katoliklerce yürütülen çalışmalardır. Onlar tarafından Karadeniz ve Anadolu’nun çeşitli yerlerinde kiliseler inşa edilmiş ve bunlara bağlı manastır ve diğer eğitim kurumları açılmıştır. Samsun’da inşa edilen Mater Dolorosa Kilisesi de bu bağlamda Katolik Kapuçin Rahiplerince tesis edilen bir kurum olarak dikkat çeker. Kilise, bir liman kenti olan Samsun’da gerek yerleşik gerekse ticari faaliyetler bağlamında şehirde bulunan Hıristiyan cemaate din hizmeti sunma yanında eğitim ve idari birimleriyle de faaliyetini sürdürmüştür. Osmanlı sonrasında da aktif olarak kullanılan kilise, özellikle Yirminci yüzyıl sonlarından itibaren zaman zaman Müslüman-gayrimüslim ilişkilerine ve misyonerlik faaliyetlerine dair tartışmalarda gündem konusu olmuştur. 
 Bu çalışma on dokuzuncu yüzyıldan itibaren Osmanlı’da Katolik geleneği bağlamında inşa edilen kilise ve kiliseye bağlı yapıların bir örneği olarak Mater Dolorosa Kilisesini konu edinmektedir. Mater Dolorosa, Kapuçin Rahiplerince inşa edilen ve günümüzde hâlâ aktif olarak kullanılan Samsun ve civarındaki tek Katolik Kilisesidir. Çalışmada, bu kilisenin şehrin tarihsel ve kültürel belleğindeki yeri, toplumsal olaylar ve geçirmiş olduğu dönüşümler ele alınmakta, bu yapının Osmanlı’dan itibaren siyasi ve sosyal düzlemde şehir yapılanmasına yansımaları irdelenmektedir.