Sosyal Bilgiler Öğretiminde Edebî Eser Kullanımına İlişkin Öğretmen ve Öğretmen Adaylarının Görüşleri

Abstract

ÖzetDuygu, düşünce ve hayallerin sözlü ya da yazılı olarak sanatsal bir şekilde anlatıldığı edebî eserler, eğitim-öğretim sürecinde bir ders materyali olarak kullanılmaktadır. Sosyal Bilgiler öğretiminde edebî ürünlerin ders aracı olarak kullanılması ise, son zamanlarda giderek yaygınlaşmaya başlamıştır. Sosyal Bilgiler Dersi Öğretim Programında da (2005) edebî eser kullanımına vurgu yapıldığı dikkat çekmektedir. Bu kapsamda Sosyal Bilgiler derslerinde öğrencilerin anı, biyografi, destan, efsane, gezi yazısı, günlük, hikâye, makale, masal, mektup, menkıbe, roman, siyasetname, söylev, şiir ve tiyatro türlerine ait edebî eserler okumaya teşvik edilmesi beklenmektedir. Bu çalışmada öğretmenlerin ve öğretmen adaylarının Sosyal Bilgiler dersinde edebî eser kullanımına ilişkin görüşlerini tespit etmek amaçlanmıştır. Araştırmanın çalışma grubunu Rize ilindeki çeşitli ilköğretim okullarında görev yapan 24 Sosyal Bilgiler öğretmeni ile Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi Eğitim Fakültesi İlköğretim Bölümü Sosyal Bilgiler Eğitimi Anabilim dalında öğrenim gören 24 öğretmen adayı oluşturmaktadır. Nitel araştırma desenlerinden durum çalışmasına göre tasarlanan çalışmada veri toplama aracı olarak yarı yapılandırılmış görüşme formu kullanılmıştır. Toplanan verilerin çözümlenmesinde nitel araştırma tekniklerinden içerik analizi ve betimsel analiz kullanılmıştır. Araştırmanın sonuçları öğretmen ve öğretmen adaylarının Sosyal Bilgiler öğretiminde edebî eser kullanmayı genel olarak faydalı bulduklarını, en çok hikâye türünü kullanmayı tercih ettiklerini ve dersin amaçlarını gerçekleştirmeye katkı sağlayacak edebî eserleri seçme eğiliminde olduklarını ortaya koymaktadır.Anahtar sözcükler: Sosyal Bilgiler, edebî eser, öğretmen, öğretmen adayı.* Bu çalışma 28-30 Nisan 2016 tarihleri arasında Denizli'de düzenlenen V. Uluslararası Sosyal Bilgiler Eğitimi Sempozyumu'nda sunulmuş bildirinin genişletilmiş hâlidir.

Sosyal Bilgiler Öğretiminde Menkıbelerin Kullanılma Durumuna İlişkin Öğretmen Görüşleri

“…Bu ifadeyi, menkıbelerin eğitimsel yararına ilişkin olarak herhangi bir görüş bildirmeyen katılımcıların varlığı da doğrulamaktadır. İlgili literatürde (Beldağ ve Aktaş, 2016;Yeşilbursa ve Sabancı, 2015;Yıldırım, 2017)…”

“…Bu ifadeyi, menkıbelerin eğitimsel yararına ilişkin olarak herhangi bir görüş bildirmeyen katılımcıların varlığı da doğrulamaktadır. İlgili literatürde (Beldağ ve Aktaş, 2016;Yeşilbursa ve Sabancı, 2015;Yıldırım, 2017) eğitimcilerin sosyal bilgiler derslerinde edebi ürün kullanmamalarının veya kullanılamayacağını düşünmelerinin başlıca nedenleri arasında, gerek hizmet öncesi gerekse hizmet içi eğitim alırken edebi ürünlerden nasıl yararlanılacağının tam öğrenilememesi gösterilmektedir. Benzer şekilde bu araştırmada da menkıbe kullanımı konusunda kendilerini yetersiz ve az yeterli görenler nitelikli eğitim almamış olmayı en önemli gerekçe olarak belirtmişlerdir.…”

Student Opinions on the Use of Travel Books in Primary School 4th Grade Social Studies

“…Fredericks (2007), edebi ürünlere Sosyal Bilgiler derslerinde yer vermenin bu dersin amaçlarına ulaşmayı desteklediğini ifade etmektedir. Edebî ürün, öğretim sürecinde amaca uygun bir şekilde kullanıldığında öğrencilerin anlama, yorumlama, analiz yapabilme, olaylara farklı açılardan bakabilme becerilerini geliştirmektedir (Beldağ ve Aktaş, 2016). Smith (2008), zamanın kısıtlı olması, edebi ürün kullanımı hakkında yetersiz bilgi ve kaynak eksikliğinden dolayı edebi ürünlere Sosyal Bilgiler dersinde yeterince yer verilmediğini belirtmektedir.…”

“…Öğretmen ve öğretmen adayları, Gülten Dayıoğlu'nun gezi kitaplarının Sosyal Bilgiler dersinde kullanılmasının uygun olduğunu belirtmişlerdir (Beldağ ve Aktaş, 2016). Özellikle gezi kitaplarının bu derste bilgi ve değerlerin öğretiminde, öğrencilere empati kazandırmada, eleştirel düşünmenin geliştirilmesinde ve sorun çözme becerisinin kazandırılmasında etkili olacağı dile getirilmektedir (Kaya ve Ekici, 2015).…”

8. Sınıf İnkılap Tarihi Ders Kitabının Edebi Eserler Açısından Değerlendirilmesi

“…Edebi eserler yoluyla duygu ve düşünceler, sanatsal yolla gelecek nesillere aktarılmaktadır. Edebi ürünler denilince akla anı, efsane, roman, günlük, mektup, gezi yazısı, makale, fabl, destan, masal, hikaye, siyasetname, şiir, tiyatro, biyografi, söylev ve otobiyografi gelmektedir ( Beldağ, Aktaş, 2016). 20. yüzyılın başından günümüze kadar gelen süreçte edebi eserlerin eğitim-öğretimde kullanılması artmıştır.…”