Sorumlu Üretim ve Tüketim Bağlamında Permakültür ve Kentsel Açık ve Yeşil Alan İlişkisi

Abstract

Kentlerde süregelen hızlı nüfus atışı, göç ve şehirleşme doğal dengeyi tehdit eden ve bir o kadar da doğa ile ilişkileri zayıf yaşam biçimleri ve alanları ortaya çıkarmaktadır. Bu süreçte kaynakların verimsiz kullanılması ve aşırı tüketilmesi kentlerin yer aldıkları ekosistemlerin düzenini bozmakta, çevrenin tahrip edilmesinden tarım topraklarının yapılaşmaya açılması sonucu üretimin azalarak diğer bölgelere bağımlılığın artmasına, karbon salınımından küresel ve yerel ölçekte iklim değişikliğine kadar birçok konuda sorunların ortaya çıkmasına sebep olmaktadır. Bu gidişat doğal çevre ve kaynaklar açısından kentleri tüketci ve atık üretici yapılı çevrelere dönüştürmektedir. Sorunlar karşısında çevreye olumsuz etkilerin azaltıldığı, kaynakların bilinçli ve verimli değerlendirildiği daha sağlıklı yaşam alanlarının tasarlanması amacı ile son yıllarda doğanın döngüsünü dikkate alan ekolojik sistem temelli yaklaşımlar ve yöntemler geliştirilerek tartışılmakta ve denenmektedir. İnsanın doğa ile uyumlu bir çevrede yaşamını sürdürülebilir kılacak ilkeler geliştirmeyi hedefleyen ve kentsel tasarım açısından önemi giderek artan yaklaşımlardan biri de permakültürdür. Çalışma; kentlerde doğanın devamlılığını sağlayan ve toplumun farklı ölçeklerde ihtiyaçlarının karşılandığı açık ve yeşil alanların verimli, üretken, sürdürülebilir tasarımında, permakültür bakış açısının, gerek kent ekolojisine gerekse topluma ve yerel yönetimlere sağlayabileceği katkıları gündeme getirmeyi amaçlamaktadır. Kentsel açık ve yeşil alanların sürdürülebilirlik açısından yetersiz olması, bu alanlarda kullanılan bitki türlerinin işlev ve özelliklerinin göz ardı edilmesi, sulama ve drenaj sistemlerinin enerji ve kaynak kullanımı açısından israfa yol açması ve tasarım elemanları arasında bağlantıların kurulmaması çalışmanın gerekçeleri olmuştur. Buna göre, makalede öncelikle kentsel açık ve yeşil alan düzenlemelerinde genellikle tüketim odaklı gerçekleşen tasarımlar ve ilişkili olduğu diğer sorunlar tanımlanmaktadır. Ardından, literatür özetini içeren permakültür kavramı ve tasarım ilkeleri örneklerle ortaya konulmakta, kentsel alanlardan uygulamalara yer verilmektedir. Elde edilen bilgiler doğrultusunda çalışmada, kentsel açık ve yeşil alanların permakültür ilkeleri ile sorumlu üretim ve tüketim anlayışı çerçevesinde verimli ve etkin tasarımının; yerin doğal özelliklerine uygun, su, enerji gibi kaynakları israf etmeden, atıkları ise kendi sistem döngüsü içinde kullanan dolayısıyla olası afet ve iklim değişikliğine karşı kentlerin direncini destekleyecek, toplumu bilinçlendirici, eğitici, birleştirici, istihdam yaratma gibi pek çok kazanımları değerlendirilmektedir.