Son Mecli̇s-İ Mebusanin Son Ariza-İ Cevabi̇yyesi̇’ni̇n Hazirlik Aşamasindan Tespi̇tler Ve Mesajlar

Abstract

Osmanlı Devleti'nde uzun mücadeleler sonrasında kabul edilen Meşruti Monarşi yönetim biçimi, yeni yasal düzenlemelerin yapılmasını kaçınılmaz kıldığı kadar, teşkil ettiği kurumlar yoluyla da yeni uygulamaların çekirdeğini oluşturmuştur. 19 Mart 1877 tarihinde faaliyete geçen ilk Osmanlı Meclis-i Mebusanının açılış konuşmasını devrin yöneticisi Sultan II. Abdülhamit yapmış, Ayan ve Mebusana hitabetle başlayan bu konuşmaya adı geçen meclisler de ayrı ayrı cevaplar hazırlayarak Padişaha takdim etmişlerdir. İlk Meclis-i Mebusanda başlayan bu uygulama 12 Ocak 1920 tarihinde açılışını gerçekleştiren son Osmanlı Meclis-i Mebusanında da aynen uygulanmıştır.Padişah Vahdettin'in Dâhiliye Nazırı Damat Şerif Paşa vasıtasıyla gerçekleştirdiği bu hitabette; savaşa girmenin yanlışlığı, savaşa karar verenlerin suçluluğu, ülkenin işgallere uğradığı, Yunan işgalinin millette bir direnme azmi oluşturduğu, sağduyulu davranılması, birlik içinde hareket edilmesi, bir milletin savaş kaybetmesinin kazanılmış haklardan mahrum kalmasına yol açmayacağı gibi konular üzerinde durulmuştur. Sultanın açılış hitabetine Meclis-i Mebusanın "Arıza-i Cevabiyye" olarak nitelenen cevabının hazırlanmasını üstlenecek komisyonun teşkili bir hayli zaman aldığı gibi "Arıza-i Cevabiyye"de kullanılacak üslup ve içerik konusu da işgal altında kalan bir ülkenin mebuslarının gündemini uzunca bir süre meşgul etmiştir. Hazırlık sürecinde bazı mebusların gösterdiği tepki siyasal, toplumsal, kültürel, ulusal boyutta değişen anlayışın önemli örneklerini yansıtmıştır. Bu çalışmada; sadece Meclisi Mebusanın "Arıza-i Cevabiyye"yi hazırlama çalışmaları ele alınarak hangi konuda nasıl bir hassasiyet gösterildiği Meclis Tutanakları çerçevesinde irdelenerek toplumsal, siyasal, kültürel mesajların tespit edilmesi amaçlanmıştır.