Somali Koşullarında Yetiştirilen Farklı Papaya Çeşitlerinin Fenolojik Özellikleri ve Verim Performansları

Abstract

Çalışma, 2019-2020 arasında Somali’nin Shabelle bölgesindeki Afgoye şehrinden 10 km uzakta açık alanda yürütülmüştür. Araştırmada, Somali koşullarında farklı papaya çeşitlerinin fenolojik özelikleri ve verim açısından gösterdikleri performansları belirleyerek, üreticiye uygun çeşit önermek amaçlanmıştır. Denemede materyal olarak dişi ve erkek ağaç oranının dengelenmesine ihtiyaç duymaksızın, üreticilerin yetiştirebilecekleri, ihracatta tercih edilen ve hermafrodit çeşit olan ‘Eksotika II’ ve yerel bir çeşit olan ‘Somali Papaya’ kullanılmıştır. Hermafrodit çeşit ‘Eksotika II’ Malezya Tarımsal Araştırma ve Geliştirme Enstitüsü’den (MARDI) temin edilmiştir. ‘Eksotika II’ ve ‘Somali Papaya’ tohumları maxpeat torf içeren 7x9’luk viyollerde çimlendirilerek gelişmeleri sağlanmıştır. Boyları 50 cm’e ulaşan papaya fidanları 3x3 metre olacak şekilde bahçeye dikilerek yetiştirilmiştir. ‘Eksotika II’ papaya ağaçları ve ‘Somali Papaya’ yerel çeşidinin dişi ağaçlarında ağaç yüksekliği (cm), gövde kalınlığı (cm), ağaç başına yaprak sayısı (adet), dikimden ilk çiçeklenmeye kadar geçen süre (gün), çiçeklenmeden hasada kadar geçen süre (gün), ağaç başına meyve ağırlığı (kg) ve meyve tutumu (adet/ağaç), değerleri araştırılmıştır. İn vivo ortamda, ‘Eksotika II’ ve ‘Somali Papaya’ çeşidinin tohumları 15 gün içerisinde çeşide bağlı olarak % 58 (Eksotika II) ile % 67 (Somali Papaya) arasında çimlenme göstermişlerdir. Ağaç yüksekliği, dikimden ilk çiçeklenmeye kadar geçen süre, çiçeklenmeden hasada kadar geçen süre, ağaç başına meyve ağırlığı ve meyve tutumu değerleri ‘Eksotika II’ ve ‘Somali Papaya’ çeşidinin dişi ağaçlarında birbirine benzer sonuçlar vermiştir. Gövde kalınlığı ve ağaç başına yaprak sayısı bakımından ‘Eksotika II’ çeşidi yerel çeşide göre daha yüksek değerlere sahiptir. Ağaç başına meyve ağırlığı en yüksek çeşit 41.17 kg ile ‘Eksotika II’ papaya’ çeşididir. ‘Somali Papaya’ yerel çeşidi (dioik) papaya ağaçlarından verim alınabilmesi için gerekli olan dişi ve erkek ağaç oranı yaklaşık 93 gün (dikimden ilk çiçeklenmeye kadar geçen süre) sonra belirlenebilmektedir. Çiçek yapılarına göre dişi veya erkek olduğu belirlenen ağaçlar arasından dişi ağaçlar ile verimsiz erkek ağaçların %25’ini bırakılarak diğerlerinin teklendiği ‘Somali Papaya’ sı gibi dioik çeşitlerin yerine, ‘Eksotika II’ çeşidi papaya yetiştiricilere önerilmektedir.