Sivas Yıldızeli Şeyh Halil Türbesi Duvar Resimleri

Abstract

Öz: Osmanlı Mimarisinde 18. yüzyıldan itibaren batı etkisiyle görülmeye başlayan duvar resimleri, 19. yüzyıl boyunca imparatorluğun tüm bölgelerine yayılmıştır. Sivil ve dini mimarinin hemen hemen tüm yapı türlerinde görülen bu uygulama, üslup özellikleri bakımından batılı formları izlerken konu bakımından bulundukları yapı tiplerine göre değişiklik gösterirler. Özellikle dini yapılarda gördüğümüz kimi özgün tasvirler barındırdıkları ikonografik anlamlar ile ilgi çekicidir. Devrinin sosyal, dini, politik ve teknolojik olaylarına gönderme yapan bu tasvirlerin kamuya açık yapı türlerinde yer almaları toplumsal niteliği olan olayların görsel dille yayılmasını ve paylaşılmasını amaçlıyor olmalıdırlar. Bu çalışma, bir yandan Sivas'ın Yıldızeli ilçesi Şeyh Halil Köyü'nde bulunan Şeyh Halil Türbesi'nin duvar resimlerini tanıtmayı amaçlarken öte yandan bu resimlerin bugün hakkıyla anlamlandıramadığımız kodlarına devrin politik, dini ve sosyal yapısının içerisinde düşünerek çözüm önerileri sunmayı amaçlamaktadır.

Türkiye’nin Güvenlik Kültürü, Ordu ve Askeri Darbeler

“…Özellikle İç Ege bölgesinin Aydın, Manisa, Denizli, Afyonkarahisar gibi illerinin bezemeleri üslup birliği gösteren bir grup köy camiinde (Bağcı, 2012: 80-107), (Algaç, 2017: 429-432), (Değirmenci, 2019: 392-394) ve bezeme üslubu açısından herhangi bir gruba dâhil edilemeyecek Uşak Banaz Yeşilyurt Köyü Camii (Algaç, 2020: 1-26), Manisa Demirci Küpeler Köyü Camii (Gürbıyık, 2020: 143-167) Afyonkarahisar Başmakçı Recep Bey Camii (Algaç, 2023: 109-125) tekke sembollerinin kullanıldığı küçük köy camileridir. Orta Karadeniz bölgesinin Amasya, Merzifon gibi illerinin cami ve türbelerinde Zileli Emin ile ilişkilendirilebilecek eserlerde (Tanman, 1993: 495-498), Doğu Karadeniz bölgesinde birçok köy camisinde (Arslan, 2021: 297-326) ve Doğu Anadolu bölgesinde Sivas Yıldızeli Şeyh Halil Türbesi'nde (Uzun, 2019(Uzun, : 1842(Uzun, -1852) tekke eşyalarının betimlemeleri kullanılmıştır.…”

Tekke Eşyalari Tasvi̇rleri̇ne Sahi̇p Bi̇r Cami̇i̇: Afyonkarahi̇sar Başmakçi Recep Bey Cami̇i̇

“…Alttaki ise Nakşi-Kadiri tâc-ı şerifi olabilir (Atasoy, 2000, 134, Şekil 223), (Şekil 9p). Yapıda birden fazla tac-ı şerif kullanılmış olması sanatçıların mensup oldukları tarikatlarla ilgili olabileceği gibi kayyum atamaları ile de ilgili olabilir (Uzun, 2019(Uzun, , 1851. Ayrıca tarikatlar arası ilişkiler ve saygı ifadesi olarak da kullanılmış olabilirler (Uludağ, 2005, 68-75).…”

“…Ege bölgesinin dışında Orta Karadeniz bölgesinde hem Zileli Emin hem de Nakkaş İbrahim tarafından bezenmiş birçok eserde ve Doğu Karadeniz bölgesindeki (Arslan, 2021, 297-326) birçok yapıda kullanılmıştır. Tekke sembolleri nadiren Doğu Anadolu bölgesinde de görülebilirler (Uzun, 2019(Uzun, , 1846(Uzun, , 1847(Uzun, , 1850(Uzun, , 1851. Yapının batı duvarının kuzey bölümünde tekke cihazlarının üzerinde, sekiz kapılı, yukarı doğru daralan, beş basamaklı ve üstünde ters olarak duran Tuba ağacının olduğu şematik bir cennet betimlemesi bulunmaktadır (Şekil 9).…”

Gelenek, Aidiyet ve Yok Oluş: Çaykaya Köyü Eski Cami

“…Haliyle sanatçıların yazı ve resim birlikteliğinde tarih ve efsanelerden faydalandıkları ve bunların aracılığıyla yarattıkları tasarımlarla ortak bir imge oluşturdukları söyelenebilir. Sivas Yıldızeli Şeyh Halil Türbesi ve Konya Beyşehir Advancık Köyü Cami Osmanlı dönemine ait Zülfikar tasvirlerinin olduğu yapılardan bazılarıdır (Uzun, 2019(Uzun, , s. 1843(Uzun, -1844. Zülfikar imgesi tarih içerisinde sürekliliği olan ve hiçbir şekilde kesintiye uğramamış bir tasvirdir.…”