Shaybānī’s Knowledge of Ḥadith as a Islamic Jurist: Specific to his work named al-Ḥujjah ʿalā ahl al-Madīnah

Abstract

Hanefî fıkhının müdevvini ve rey birikimini sistematize eden bir âlim olan Şeybânî, Ebû Hanîfe’den ve Ebû Yûsuf’tan ilim tahsilini gerçekleştirdikten sonra dönemin önemli bir ilim merkezi olan Medîne’ye yolculuk yapmış ve Mâlik’in ders halkasına katılarak Muvatta'ın önemli râvîlerinden biri olmuştur. Şeybânî başta Mâlik olmak üzere Hicâz ulemasıyla yaptığı münazaraları ve onlara yönelttiği tenkitleri el-Ḥucce ‘alâ ehli’l-Medîne adlı eserinde derlemiştir. İhtilâf literatürünün ilk örneklerinden sayılabilecek bu eser rey ve amel çevrelerinin görüşlerini aksettirmesinin yanında çeşitli hadis konularına temas etmesi açısından da önemlidir. Şeybânî eserinde Ebû Hanîfe ve ehl-i Medîne’nin görüşlerini naklettikten sonra ekseriyetle Ebû Hanîfe’nin görüşünü tercih etmiştir. Bununla birlikte Mâlik’in kavlini benimsediği yerlerin de olması Şeybânî’nin sadece muhalif bir âlim olmadığını göstermektedir. Çalışmada, hadis merkezli bir fıkıh eseri olan el-Ḥucce’de Şeybânî’nin takip ettiği yöntem ve kullandığı hadis kavramları tespit edilmiş, hadise yaklaşımına dair birtakım tespitler yapılmaya çalışılmıştır. Makalede ilk olarak Şeybânî’nin Medîne’deki öğrenciliği ve orada temeli atılan eserleri hakkında muhtasar bilgi verilmiş, ardından el-Hucce çerçevesinde hadisçiliği tespit ve tetkik edilmiştir.