Şanlıurfa’da Konuşulan Arapçada Türkçeden Ödünçlenen Kelimelerin Arapça Dil Kalıplarına Uyarlanması

Abstract

Türkiye’nin güneydoğusunda bulunan Şanlıurfa’da Türkçenin yanı sıra Arapça, Kürtçe ve Zazaca da konuşulmaktadır. Şanlıurfa’da konuşulan Arapça, bedevi lehçeler grubunda tasnif edilen ve kendine has birtakım özellikler gösteren bir lehçedir. Türkçe ile uzun dönemlerden beridir doğrudan ilişkili olan ve baskın Türk dili karşısında zayıf dil konumuna düşen bu lehçe Türkçeden birçok sözcük ve ek ödünçleme yoluna gitmiştir. Şanlıurfa Arapçasında dikkat çeken hususlardan biri de Türkçe kelimelerin bazıları direkt değil, Arapça fiil ve isim formlarına aktarılarak alınmasıdır. Dolayısıyla alınan kelimeler mazi-muzari fiil formunda veya türetilmiş isim formunda karşımıza çıkmaktadır. Bu çalışma lehçenin Türkçeden ne derece etkilendiğini ve kelime ödünçlemede Arap dilinin kalıplarına ne derece sadık kaldığını ortaya koymaya çalışacaktır. Çalışmada saha çalışmasından elde edilmiş olan kişisel arşivden yararlanılmış, kelimeler ele alınıp hangi kalıba uyduğu incelenerek tasnif edilmiştir. Bu çalışma, yüzlerce yıldır Türkçe ile doğrudan etkileşim halinde olan bölgedeki Arap lehçesinin yapısını ortaya koymak açısından büyük önem arz etmektedir.