Ruch abstynencki w Wielkopolsce w latach 1840–1902

Abstract

Niniejszy tekst ukazuje powstanie i rozwój idei abstynenckiej w Wielkopolsce w XIX stuleciu. Cezura początkowa-rok 1840-to data zorganizowania pierwszego 1 na tych terenach towarzystwa abstynenckiego w Kórniku niedaleko Poznania. Natomiast rok 1902 oznacza datę powstania społecznego ruchu abstynenckiego, najpierw w Galicji, by w końcu tegoż roku dotrzeć do Wielkopolski, gdzie zainicjował go ks. Kazimierz Niesiołowski 2 , organizator Związku Księży 1 Jako pierwsi w Polsce na problem abstynencji zwrócili uwagę profesorowie Uniwersytetu w Wilnie na czele z Kazimierzem Kontrymem, adiunktem uniwersyteckiej książnicy, zakładając stowarzyszenie o charakterze etycznym, tzw. Towarzystwo Szubrawców, którego statut zwany Kodeksem Szubrawców uchwalony został na posiedzeniu 18 czerwca 1817 roku. Statut wymieniał m.in. pijaństwo oraz grę w karty i bilard, jako "występki" rujnujące materialnie i moralnie. Abstynencję propagował również założony w Wilnie w 1820 roku przez Tomasza Zana Związek Promienistych, czyli "ogniwo" Towarzystwa Filomatów. W dniu 6 maja 1820 roku na majówce zorganizowanej dla studentów tamtejszego uniwersytetu Zan podkreślił abstynencki charakter Związku Promienistych, zachęcając uczestników imprezy do zastąpienia alkoholu mlekiem. Należy zwrócić również uwagę na Towarzystwo Wstrzemięźliwości od Mocnych Napojów powstałe w Krakowie 4 marca 1839 roku z inicjatywy pisarza i działacza społeczno-politycznego Franciszka Wężyka. Członkowie towarzystwa zobowiązali się używać tzw. "gorących napojów" jedynie dla zdrowia oraz nie być właścicielami czy zarządcami szynku lub gospody. Towarzystwo postanowiło otoczyć opieką zwłaszcza krakowską służbę i rzemieślników, których do wstrzemięźliwości od alkoholu zachęcano nawet nagrodami pieniężnymi. Zob. Nów (pseud.