Risk Alma Ve Eleştirel Düşünme Eğilimlerinde Doğa Macera Eğitimine Bağlı Değişimlerin İncelenmesi

Abstract

ÖZ Araştırmanın amacı, risk alma ve eleştirel düşünme eğilimlerinde doğa macera eğitimine katılıma bağlı anlamlı değişimlerin olup olmadığını incelemektir. Araştırmaya 19 kadın (x̄yaş=20.21±1.96) ve 22 erkek (x̄yaş=19.9±1.41) birey katılmıştır. Macera eğitimi 8 hafta birer saatlik kuramsal derslerin sonunda Aladağlar'da gerçekleştirilen doğa kampçılığı ve yürüyüşü, interaktif doğa oyunları ve zirve tırmanışını (3480m) içeren 5 günlük etkinliği kapsamıştır. Veriler eğitim öncesi ve sonrası DOSPERT-Kısa Formu ve KEDEÖile toplanmıştır. Verilerin analizinde, bağımsız gruplarda ve tekrarlı ölçümlerde t-testi kullanılmıştır. Katılımcıların etkinlik öncesi ve sonrası rekreasyonel alt boyutunda anlamlı artış (t=-2.82; p<.01), etik alt boyutta ise anlamlı düşüş (t=2.09;p<.05) belirlenmiştir. Eleştirel düşünmede ise analitiklik (t=-2.29; p<.05), açık fikirlilik (t=-7.03p<.001), meraklılık (t=-3.23;p<.05) alt boyutlarında ve toplam puanda (t=-5.38; p<.001) artış, kendine güven alt boyutunda düşüş (t=2.67;p<.05) saptanmıştır. Risk alma toplam puanlarında; erkeklerin yüksek risk aldıkları (t¹=-5.53, p<.001;t²=-2.61,p<.05), eleştirel düşünmenin ise alt boyutlar ve toplam puanlar açısından cinsiyete göre farklılık göstermediği (p>.05) saptanmıştır. Sonuç olarak doğa macera eğitimlerinin özellikle rekreasyonel risk alma eğilimlerini arttırdığı, erkeklerin kadınlara göre risk alma eğilimlerinin daha yüksek olduğu, eğitimin eleştirel düşünme eğilimlerinde artışa neden olduğu ancak cinsiyetler arasında fark yaratmadığı söylenebilir.

Macera Rekreasyonu Katılımcılarının Risk Alma Davranışlarında Farklılık Yaratan Değişkenlerin İncelenmesi

“…Şu ana kadar açıklandığı gibi çeşitli derleme ve meta analiz çalışmalarıyla ciddi düzeydeki uluslararası literature karşın (Melo ve diğ., 2020) ulusal literatürümüzde doğa, macera veya ekstrem etkinlik katılımcılarına ilişkin risk alma davranışı üzerine yapılmış deneysel ve betimsel çalışmalar oldukça kısıtlı düzeydedir. Türk literatüründeki bu çalışmalardan bazıları; üniversite öğrencilerinin etkinlik deneyimine bağlı risk algısı ve değerlendirmesi (Dinç, Koca, Demirhan ve Aşcı, 2004;Demirhan, Aşçı, Kangalgil, Saraçbaşı, 2014), doğa sporları ve macera eğitim ve katılımının risk alma ve eleştirel düşünme üzerine etkisi (Dinç ve Saçlı Uzunöz ve Güneş, 2018), macera katılımda baskın beyin alanı, aleksitimi düzeyi ve risk alma davranış ilişkisi (Dinç ve Yavaş Tez, 2019-a), doğa sporlarına yönelik risk algılama düzeyidir (Demirhan, 2005). Mevcut çalışmalarda aleksitimi düzeyi yüksek ve dışa dönük kişilik özelliğine sahip doğa ve macera rekreasyonu katılımcılarının daha fazla risk alma eğiliminde olduğu (Dinç ve Yavaş Tez, 2019-a), erkek üniversite öğrencilerinin kadınlardan daha yüksek risk aldıkları (Dinç ve diğ., 2004;Demirhan ve diğ., 2014), doğa ve macera eğitimlerine katılımın özellikle rekreasyonel risk alma eğilimlerini arttırdığı (Dinç ve diğ., 2004), eleştirel düşünme eğilimlerinde artışa neden olduğu ancak bu farklılığın cinsiyetler arasında fark yaratmadığı (Dinç ve Saçlı Uzunöz ve Güneş, 2018), macera deneyim programına katılıma bağlı olarak bireylerin katıldıkları doğa sporların etkinlik risklerini daha düşük algılamaya başladığı ve bu durumun riske karşı olumlu eğilim veya duyarsızlaşmayı çağırıştırmakta olduğu sonuçları elde edilmiştir.…”