Relacje między znaczeniami modalnymi i znaczeniami aspektowymi w języku polskim. Odpowiedzi z badania korpusowego

Abstract

Tematem artykułu jest relacja między aspektem, akcjonalnością i modalnością. Stawia on pytanie o czynniki decydujące o preferowanej interpretacji modalnej konstrukcji złożonych z czasownikowego operatora możliwości i bezokolicznika. Na materiale Narodowego Korpusu Języka Polskiego przeprowadzono badania mające na celu ustalenie, czy czynnikiem ważniejszym jest aspekt, czy raczej akcjonalność wyrażenia bezokolicznikowego. Badania te wykazały, że negacja w połączeniu z bezokolicznikami aspektu niedokonanego wyraźnie sprzyja interpretacjom deontycznym, podczas gdy bezokoliczniki aspektu dokonanego wyraźnie preferują interpretacje okolicznościowe (‛dynamiczne’) niezależnie od negacji. Podstawowa dychotomia nie polega na opozycji interpretacji deontycznych i epistemicznych, lecz raczej dotyczy różnicy między znaczeniami deontycznymi a okolicznościowymi. Ważne jest przy tym staranne odróżnianie aspektu zarówno od znaczeń (a)telicznych, jak i od innych cech istotnych dla akcjonalności.