Rapportage project Nitraatwijzer Fase I

Abstract

Nederland moet voldoen aan de doelstellingen voor waterkwaliteit volgens de Nitraatrichtlijn. In het kader van het Zesde Actieprogramma Nitraatrichtlijn werd onderzocht hoe Nederland het risico van nitraatuitspoeling van individuele percelen en landbouwbedrijven het beste kan bepalen. Voorliggend rapport doet verslag van de eerste onderzoeksfase die indicatoren voor het nitraatuitspoelingsrisico evalueerde op basis van literatuur en van ervaringen in Vlaanderen en Baden-Württemberg. Voor gebruik op bedrijfs-en perceelsniveau komt het nitraatresidu NR (de hoeveelheid nitraatstikstof in de bodem in de laag 0-90 cm -mv in het najaar, kg N/ha) als beste indicator naar voren. Deze is relatief eenvoudig en goedkoop te bepalen en heeft een betere voorspellende waarde dan enige andere indicator op deze twee schaalniveaus. Niettemin bedraagt de voorspelfout (onzekerheid in voorspelde nitraatconcentratie in bovenste grondwater op bedrijfs-of perceelsniveau bij bepaalde NR waarde) enkele tientallen mg/l. Verder onderzoek zal de relatie tussen NR en nitraat in het bovenste grondwater voor geselecteerde clusters (combinaties van gewas, grondsoort en grondwatertrap) kunnen preciseren, maar de voorspelfout voor een individueel perceel of bedrijf zal naar verwachting enkele tientallen mg/l blijven. De studie geeft een beoordeling van de bruikbaarheid van NR bij (i) handhaving van het mestbeleid, (ii) monitoring en rapportage over de effecten van het mestbeleid, en (iii) sturing en bewustwording over de effecten van maatregelen op het eigen bedrijf. Voor laatstgenoemde toepassing is NR bij uitstek geschikt, ondanks diverse nadelen. Gebruik van NR als handhavingsinstrument heeft in Vlaanderen en Baden-Württemberg geleid tot zeer complexe regelgeving.In het najaar van 2018 werd een pilotstudie uitgevoerd, waarin NR gemeten werd op percelen van melkveehouderij-en vollegrondsgroentenbedrijven in Nederland. Gevonden NR waarden waren in het algemeen hoog ten opzichte van de drempelwaarden gehanteerd in Vlaanderen, ook wanneer rekening gehouden wordt met de uitzonderlijke weersomstandigheden in groeiseizoen 2018. De pilot wordt in 2019 vervolledigd door meting van de nitraatconcentratie in grondwater onder dezelfde percelen.

Bodem als indicator : bodemkenmerken als indicator voor nitraat in grondwater

“…Metingen van het gehalte aan organische stof in de bodemlagen onder de bouwvoor ontbraken bij de analyse. In een andere studie vond men echter dat veenlaagjes in het bodemprofiel van graslanden veel lagere (10 tot 70 mg/L nitraat) nitraatconcentraties konden verklaren (Noij & ten Berge, 2019). Het gehalte aan organische stof op een bepaalde diepte in het bodemprofiel is dus heel belangrijk.…”

“…Het nitraatresidu 3 , oftewel de hoeveelheid nitraat uitgedrukt per hectare, varieert van de rapportagegrens van 16 tot 85 kg N per ha, wat respectievelijk overeenkomt met de 20 en 90 percentielwaarde van de metingen in Vlaamse grasland (Noij & Ten Berge, 2019), maar de resultaten zijn niet goed vergelijkbaar, omdat het nitraatresidu in Vlaanderen in de periode van 1 oktober tot en met 15 november bemonsterd moet worden en in deze studie bemonsterd is op eind februari/begin maart. De nitraatresiduen zijn niet erg verschillend binnen de combinaties, behalve bij combinatie 3 (locatie 5 en 6) en 6 (locatie 11 en 12).…”

Bedrijfsspecifieke mest- en kunstmestgiften op melkveebedrijven : Resultaten pilot Bedrijfs Eigen Stikstofbemesting (BES) 2015-2020

“…NR wordt beschouwd als indicator van de nitraatuitspoeling naar grondwater. Van NR dat in het najaar in de bodem aanwezig is, kan worden aangenomen dat het grotendeels in het najaar en de winter uitspoelt naar het grondwater omdat minerale stikstof mobiel is in de bodem en omdat opname door het gewas na het groeiseizoen beperkt is (Noij & Ten Berge, 2019). De NR bepaling vond plaats in de eerste helft van november.…”

“…Dit mengmonster werd bewaard en aangeboden aan een lab voor chemische analyse. De werkwijze is uitgevoerd conform de methode zoals beschreven door Noij & Ten Berge, 2019).…”