Ptolemaios’un Pers Karşıtı Tutumunun Tarihi Bellek Perspektifinden Kökenleri

Abstract

Pers İmparatorluğu’na son veren Büyük İskender (III. Aleksandros) MÖ 323 tarihinde Babil’de hayata gözlerini yumduğunda onun kurduğu imparatorluğun bütünlüğü de tehlikeye girmişti. Zira İskender’in kendinden sonra kimin tahta geçeceğini açık olarak işaret etmemesi imparatorluk topraklarının nasıl yönetileceği hususunda büyük tartışmaların yaşanmasına yol açmıştı. Meselenin tarafları İskender’in daha sonra Diadokhoi (Ardıllar) olarak bilinecek kıdemli generalleriydi. Her biri farklı politik hedeflerle hareket eden generaller bazen II. Philippos’la soy bağı kurmaya çalışarak bazen de Büyük İskender’in politik mirasını sahiplenerek kendi pozisyonlarını meşru göstermeye çalışıyorlardı. Ancak Pers karşıtı tarihsel referanslar üzerinden söylem geliştirerek siyaset yapanlar da vardı. Bunlardan en bilineni I. Ptolemaios Soter idi. Onun Persleri “öteki” olarak gösteren tutumu İskender’in ölümünden hemen sonra yeni kralı belirlemek amacıyla gerçekleşen Babil Toplantısında alınan kararları önemli ölçüde etkilemişti. Ptolemaios Mısır’da satrap olarak hanedanlığını meşru bir zeminde kurumsallaştırmaya çalıştığı süreçte de Pers karşıtı tarihi belleği kullanmıştı. Bu politik tutumun dönemin reel politiğinde büyük bir etki yaratması Perslerin Hellen ve Mısırlılar ile kurduğu yaklaşık iki yüzyıllık ilişkinin sorunlu yanlarıyla ilgiliydi. Dolayısıyla Pers karşıtı tarihi belleğin uzun erimli gelişim sürecinin incelenmesi Ptolemaios’un politik yaklaşımının farklı bir boyutuyla anlaşılmasını sağlayacaktır. Çalışmamız bu noktadan hareketle, diğer çalışmalardan farklı olarak, Ptolemaios’un hem Babil Toplantısında hem de Mısır’da benimsediği Pers karşıtı politik tavrını, Akhaimenid İmparatorluğu’nun ilk dönemlerinden itibaren kritik politik süreçlerde araçsallaştırılan Pers karşıtı bellek üzerinden irdelemeyi amaçlamaktadır.