Psikoterapi Araştırmalarında Konuşma Çözümlemesi: Yöntemsel Bir Gözden Geçirme

Abstract

Konuşma çözümlemesi sosyal bilimler içinde gelişme göstermiş, temel olarak doğal konuşmaları inceleyen ve konuşmacıların etkileşimlerine dair belirli özellikleri açığa çıkaran bir nitel araştırma yöntemidir. Psikoterapi araştırmaları nicel ve nitel pek çok farklı araştırma yöntemini kullanarak psikoterapi süreci ve etkililiğini belirleyen özellikleri anlamayı hedeflemiştir. Psikoterapide uzmanlar ve danışanlar arasındaki etkileşime dair öğeler bu özelliklerden biri olarak görülmüş ve konuşma çözümlemesi de psikoterapi araştırmalarında kullanılan yöntemlerden biri haline gelmiştir. Ülkemizde konuşma çözümlemesi sosyoloji, eğitim bilimleri ve psikolojinin çeşitli alt alanlarında bir araştırma yöntemi olarak daha bilinir olmakla birlikte psikoterapi araştırmaları özelinde konuşma çözümlemesinin ne tür sorulara cevap verebileceği ile ilgili Türkçe kaynak eksikliği bulunmaktadır. Bu nedenle bu yazı konuşma çözümlemesinin psikoterapi araştırmalarında nasıl kullanıldığı ile ilgili temel kuramsal ve yöntemsel konuları ve alan yazındaki çalışmaları gözden geçirmeyi amaçlamaktadır. Konuşma çözümlemesini kullanarak psikoterapi etkileşimlerini inceleyen çalışmalar yorumsamacı psikoterapi araştırmaları geleneği içinde değerlendirilmektedir. Konuşma çözümlemesi temel varsayımları ve kendine özgü analiz yöntemleri ile terapist ve danışanların psikoterapi sürecini ortak bir şekilde nasıl inşa ettikleri ve süreçteki değişimlerin hangi konuşma araçları yoluyla hayata geçirildiğine dair çıkarımlar yapmaya imkan vermektedir. Psikoterapi araştırmaları alan yazınında konuşma çözümlemesi kullanılarak yapılan çalışmalar pek çok sorunun cevabını aramaktadır. Şimdiye kadar yapılan araştırmaların terapötik müdahaleler, terapi ilişkisine dair öğeler ve psikoterapinin etkilerini anlamak gibi üç temel çalışma alanı etrafında şekillendiği söylenebilir. Bu yazıda da alan yazındaki bulguların özetlenmesiyle çalışmaların psikoterapi pratiğine dair çıkarımlarına yer verilmekte ve son dönemde ön plana çıkan araştırma eğilimlerinden söz edilmektedir. Aynı zamanda Türkçe bir psikoterapi kesitinin örnek analizine de yer verilmektedir. Son olarak, psikoterapide konuşma analizinin, bireysel ve kültürel olarak uyarlanmış psikoterapi uygulamalarına kayda değer katkıları olduğu sonucuna varılmıştır. Psikoterapide sonuç araştırmaları ve karma yöntemli araştırma tasarımlarının da gelecekte öne çıkacağı düşünülmektedir.