Przewlekłe okluzje tętnic wieńcowych (ang. chronic total occlusion, CTO) klasycznie definiowane są jako zupełne przerwanie ciągłości naczynia wieńcowego w angiografii trwające powyżej 3 miesięcy. Nazywane są ostatnią granicą (ang. final frontier) do pokonania w kardiologii interwencyjnej. Dzięki wprowadzaniu do codziennej praktyki nowego sprzętu, opracowywaniu nowych technik zabiegowych oraz rosnącemu doświadczeniu operatorów w najlepszych ośrodkach skuteczność zabiegów udrożnienia CTO wynosi obecnie ok. 90% [1]. W przypadku niepowodzenia zabiegu wykonywanego klasyczną techniką antegrade, przy korzystnej anatomii tętnic wieńcowych, można wykorzystać technikę wsteczną -retrograde [2,3].
Opis przypadkuKobieta 63-letnia z kilkuletnim wywiadem stenokardii wysiłkowej (od kilku tygodni klasa III wg CCS), nadciśnie-niem tętniczym, hipercholesterolemią, po przebytym przed rokiem zawale serca bez uniesienia odcinka ST (NSTEMI). Wówczas w szpitalu rejonowym wykonano w trybie pilnym badanie koronarograficzne, w którym stwierdzono krytyczne zwężenie gałęzi okalającej lewej tętnicy wieńcowej oraz przewlekłą okluzję prawej tętnicy wieńcowej. Przeprowadzono skuteczną angioplastykę gałęzi okalającej z implantacją stentu metalowego CoroflexBlue (B. Braun) o wymiarach 4,0 × 16 mm. Za stentem stwierdzono lokalną dysekcję niezaburzającą przepływu, jednak nie udało się doprowadzić drugiego stentu do dystalnej części naczynia. Dwa miesiące później pacjentka została ponownie przyjęta do tego samego ośrodka z powodu niestabilnej dusznicy bolesnej. W wykonanej koronarografii stwierdzono okluzję gałęzi okalającej za miejscem implantacji stentu. Podjęto próbę udrożnienia prawej tętnicy wieńcowej, używając prowadnika Pilot 50 (Abbot Vascular), zakończoną niepowodzeniem. Pacjentkę skierowano na Oddział Kliniczny I Kliniki Kardiologii i Nadciśnienia Tętniczego Instytutu Kardiologii w Krakowie. W badaniu echokardiograficznym stwierdzono akinezę segmentu okołokoniuszkowego i środkowego ściany bocznej. Frakcja wyrzutowa lewej komory wynosiła 40%, odnotowano niedomykalność zastawki mitralnej I stopnia. Wobec całości obrazu klinicznego, a w szczegól-ności zachowanej kurczliwości mięśnia sercowego w zakresie ściany dolnej, braku patologicznych załamków Q i typowej stenokardii wysiłkowej, odstąpiono od przeprowadzania dalszych badań i zakwalifikowano pacjentkę do kolejnej próby rewaskularyzacji.Badanie angiograficzne potwierdziło obecność okluzji prawej tętnicy wieńcowej (ryc. 1.). Zabieg rozpoczęto klasyczną techniką "od przodu" -antegrade. Użyto cewnika prowadzącego RJ No 4.0 6 F z dziurami bocznymi. Pomimo że w ocenie angiograficznej okluzja sprawiała wrażenie stosunkowo łatwej do pokonania, napotkano na duże trudności. W pierwszej kolejności zastosowano prowadnik Fielder XT (Asahi, Abbot Vascular) pokryty hydrofilnym poli-