Preventieve politiecontroles en interne grenscontroles in het Schengengebied

Abstract

InleidingDe afgelopen jaren zijn een grote uitdaging gebleken voor de Europese Unie (EU) en in het bijzonder voor de lidstaten die het verdrag van Schengen hebben ondertekend. 1 De EU zat vijf jaar geleden als gevolg van de in 2010 in diverse landen ontsproten Arabische lente nog redelijk aan het begin van wat -zo bleek latereen moeizaam hoofdstuk in haar geschiedenis zou worden. De aanhoudende komst van migranten vanuit met name Syrië, Afghanistan en Irak naar het Europese continent zette een van de fundamenten van de EU, en in het bijzonder Schengen, onder druk: het vrije verkeer van personen en de daarbij behorende open Europese binnengrenzen. Daarnaast geconfronteerd met aanzienlijke aantallen dikwijls door geweld gedwongen ontheemden uit de hoorn van Afrika die via diverse routes het Europese vasteland bereikten, werd in 2015 duidelijk dat de buitengrenzen van Schengen in de praktijk niet de werende functie boden die de lidstaten bij het in werking treden van het Schengenverdrag voor ogen hadden. In diverse lidstaten maakt men zich zorgen over de mogelijke bedreiging die de vluchtelingen vormen voor de sociale veiligheid en nationale identiteit. In publieke en politieke discussies wordt het thema 'migratie' dan ook dikwijls in een adem genoemd met criminaliteit en (on)veiligheid. De koppeling tussen migratie en veiligheid gaat verder dan 'reguliere' criminaliteit. Na de aanslagen in Parijs in november 2015 verschenen er verontrustende berichten in de media over hoe terreurorganisatie ISIS van de chaos aan de Europese buitengrenzen gebruik zou maken om terreurcellen voet aan Europese bodem te doen krijgen om aanslagen voor te bereiden en te plegen. 2 Waar er al zorgen bestonden over de vermeende link tussen migratie en terrorisme, hebben voornoemde aanslagen een katalyserend effect gehad dat voorts alleen maar verder leek te worden bestendigd door andere aanslagen die in de jaren daarna zouden volgen.