Prawo międzynarodowe wobec problemu niewypłacalności państw

Abstract

Niewypłacalność państwa jest znana prawu międzynarodowemu i relacjom międzypaństwowym od wieków. Na szeroką skalę problemem tym prawo międzynarodowe zajęło się jednak dopiero w latach osiemdziesiątych XX w., choć już w tym czasie specyfika problemu, zmiany społeczno-ekonomiczne oraz ewolucja systemu prawnego narzuciły już temu zjawisku cechę multidyscyplinarności. Zjawisko niewypłacalności państwa warunkuje specyfika państwowej podmiotowości (suwerenność) i jej nadrzędnej pozycji w szeregu systemów prawnych. Oczywiście specyfika ta ewoluuje. Dziś nie tyle państwa dysponują katalogiem instrumentów, które pozwalają im uchylać się od zapłaty długów, ile wierzyciele, szczególnie prywatni, ciągle nie mają wystarczającego zestawu narzędzi do oddziaływania wobec krajów dłużników. Jednak prawdą jest też stwierdzenie, że pozycja wierzycieli i możliwości ich oddziaływania systematycznie rosną. Opis tego instrumentarium zawiera artykuł. Warto jednak wspomnieć, że interesującym wątkiem procesu budowy norm z obszaru niewypłacalności państw są próby stworzenia jednolitych ram prawnych na poziomie uniwersalnym w postaci Sovereign Debt Restructuring Mechanism. Znaczenie jednolitych reżimów prawnych odnoszących się do spraw niewypłacalności podkreśla też rozwój tego rodzaju rozwiązań regionalnych (UE). Całość zmian w prawie zmierza w kierunku przedefiniowania pozycji prawnej państwa dłużnika, uznanej za niesłusznie uprzywilejowaną w okresie rosnącej liberalizacji handlu i przepływu środków finansowych, w kierunku zbliżenia jej do pozycji wierzyciela prywatnego. Efektem tych zmian będzie niewątpliwie zwiększenie pewności międzynarodowego obrotu gospodarczego.