Performatywność wypowiedzi manifestacyjnej w demokracji – na przykładzie protestów kobiet w Polsce

Abstract

Dyskurs publiczny jest jedną ze sfer, w której kształtowane jest potoczne rozumienie pojęć języka prawnego, a także wielu instytucji prawnych. Współcześnie wiele elementów dyskursu możemy odnaleźć w mediach społecznościowych. Innym elementem dyskursywnym w przestrzeni publicznej mogą być manifestacje, podczas których uczestnicy przedstawiają na transparentach zróżnicowane hasła. Celem artykułu jest określenie charakteru wypowiedzi formułowanych przez uczestników manifestacji w Polsce, w szczególności w kontekście performatywnego potencjału prezentowanych haseł, z punktu widzenia ich społecznego oddziaływania. Tło teoretyczne badań stanowiła koncepcja performatywnych aktów mowy Johna L. Austina oraz Johna R. Searle’a. Przeprowadzono analizę materiału empirycznego dostępnego w sferze publicznej. W procesie badawczym wykorzystano metodę analizy dyskursu ze szczególnym uwzględnieniem elementów analizy lingwistycznej i kontekstowej. Materiał obejmuje przede wszystkim komunikaty uczestników tak zwanego Czarnego Protestu oraz – będącego jego kontynuacją – Strajku Kobiet. Tak przeprowadzona interdyscyplinarna analiza materiałów umożliwia odkodowanie sensu komunikatów tworzonych przez obywateli uczestniczących w manifestacjach. Przeprowadzone badania pozwalają na odkrycie performatywnych praktyk związanych z działaniami władzy publicznej w kontekście dostępności aborcji w Polsce w ramach wypowiedzi manifestacyjnych. Zaprezentowane wnioski prowadzą do jakościowego rozszerzenia sposobu postrzegania aktywności obywateli w ramach procesów demokratycznych. I podnoszą potrzebę prowadzenia dalszych badań nad zjawiskami społecznej aktywności sferze publicznej oraz dyskursu prawnego z udziałem obywateli niebędących prawnikami.