Perfekcjonizm jako dążenie do doskonałości - definicje, typologie, modele

Abstract

PERFEKCJONIZM JAKO DĄŻENIE DO DOSKONAŁOŚCI: DEFINICJE, TYPOLOGIE, MODELE Artykuł zawiera analizę pojęcia "perfekcjonizm" jako właściwości psychicznej. Rozpatrzono definicje perfekcjonizmu, wskazano na jego związki z osobowością, przedstawiono odpowiednie modele: Frost, Marten, Lahart i Rosenblate (1990), Hewitt i Flett (1991), Slaney, Mobley, Tripp i Ashby (2001), Garanian (Гаранян 2009). Na podstawie tej analizy zaproponowano autorski model perfekcjonizmu.Słowa kluczowe: perfekcjonizm, model perfekcjonizmu, rodzaje perfekcjonizmu, wysokie standardy, myślenie spolaryzowane WPROWADZENIE W warunkach procesów globalizacyjnych funkcjonowanie społeczeństwa odbywa się na zasadzie konkurencji, prowokującej stałe podwyższanie wymagań względem jednostki -jej właściwości, wiedzy, umiejętności i przyzwyczajeń, które stanowią osobisty potencjał zapewniający konkurencyjność, czyli szybkie oraz bardzo dobre wykonanie zadań związanych z pracą. Zewnętrzne stymulowanie do doskonałości pociąga za sobą zmiany w wewnętrz-nym systemie standardów, które stosuje się w procesie oceniania siebie i innych. Stopniowo proces ten powoduje zwiększanie liczby osób, które dążą do osiągnięcia doskonałości, czyli perfekcjonistów. Powstaje zatem problem wyjaśnienia natury tego zjawiska i wskazania na metody jego badania i diagnostyki. DEFINICJE PERFEKCJONIZMUDo połowy XX wieku pojęcie "perfekcjonizm" nie było pojęciem naukowym, jednak opisano wiele właściwości, które są mu bliskie znaczeniowo, jak na przykład, "pragnienie przewagi" (Адлер 1995), "pragnienie doskonałości" (Хорни 1993), "samoaktualizacja" 260OLENA LOZA (Маслоу 1999). Od tego czasu w psychologii powstało wiele koncepcji dotyczących omawianej cechy, ale istnieją kontrowersyjne kwestie związane ze sposobem jej definiowania. Żadnej z koncepcji nie można uznać za uniwersalną i ogólnie przyjętą.Na podstawie analizy literatury przedmiotu można wyróżnić następujące podejścia. Perfekcjonizm to potrzeba (motyw) samodoskonalenia (Sorotzkin 1985;Silverman 1993;Савенков 2004), która wyznacza specyfikę standardów osobistych jednostki bez względu na zdolność do ich osiągania i przejawia się w pragnieniu bycia doskonałym, nienagannym we wszystkim.Perfekcjonizm to nastawienie osobowości (Burns 1980;Гуляс 2007), które przejawia się w tendencji polegającej na odrzucaniu wszystkiego, co jest poniżej poziomu doskonałości.Perfekcjonizm to cecha osobowości (Watson, Clark i Harkness 1994;Гаранян 2006;Чепурна 2009), która wyraża się w codziennej praktyce narzucania sobie wyższej jakości wykonania pracy niż wymagają tego okoliczności.Analiza powyższych podejść sugeruje, że różnice w interpretacji pojęcia perfekcjonizmu są nie tyle wynikiem przyjętych założeń, bo przecież badacze zgadzają się z tym, że perfekcjonizm polega na ustaleniu wysokich standardów, ile sposobu ich wyjaśniania. W analizie Talasza (Талаш 2012) wyróżniono aż 91 sposobów rozumienia perfekcjonizmu. Istniejąca różnorodność sposobów definiowania perfekcjonizmu wymaga uogólnienia i konsolidacji opisanych podejść w celu opracowania wspólnego ...