Penitent Mary Magdalene: Visual Motifs in the Transformation of the Meaning of Seclusion

Abstract

Batı sanatında Karşı Reform dönemi, Hıristiyan ikonografisinde bazı temaların dönüşüme uğradığı ve aynı zamanda yeni temaların ortaya çıktığı bir süreçtir. Reform hareketine dini sanatı da propaganda aracı kullanarak yanıt üretmeye çalışan Katolik Kilisesi, doktrin açısından belirleyici olan sakramentler üzerine yoğunlaşarak özellikle Luther'in şiddetle eleştirdiği tövbekarlık olgusuna odaklanmıştır. Trento Konsili (1545-1563) kararlarıyla altı daha da etkili biçimde çizilen tövbekarlığın resim sanatındaki yansıması ise günahkarlıktan tövbekarlığa evrilen yaşam öyküsüyle tartışmasız biçimde Mecdelli Meryem figürüdür. Katolik Kilisesi'nin hem Protestanlara hem de genel anlamda Hıristiyanlara tövbenin simgesi niteliğinde bir önerme olarak sunduğu Mecdelli Meryem, 16. yüzyılın başlarından itibaren, sıklıkla günahkarlığına atıfla çıplaklığının vurgulandığı ve adeta bir portre niteliği taşıyan betimlerde karşımıza çıkmaktadır. Tiziano'nun 1531 tarihli yapıtı (Palazzo Pitti, Floransa), bu türün prototip olarak anılan örneklerinden biridir. Karşı Reform'la beliren ve Barok dönemde yoğunlaşan tinsel iklimin etkisiyle bu "erotik portre", tövbekarlık ve ölüm üzerine tefekkürün görsel motifleriyle kompoze edilen yeni bir betimleme anlayışını gündeme getirmiş, dünyevi şeylerden feragat ve memento mori düşüncesi bu sahnelerin temel bildirisi haline gelmiştir. Bu çalışmada Tövbekar Mecdelli Meryem betimlerini seri halde üreten ve azizenin inzivasının içeriğini gerek figürün gösterim biçimi gerekse kompozisyona dahil edilen görsel motifler bağlamında farklı anlam katmanlarını temsil eden bir anlayışla ele alan Tiziano, El Greco, Domenico Fetti ve Georges de la Tour'un yapıtları referans alınmıştır. Özcesi, metinde amaçlanan, Panofsky'nin "sembolik değerler dünyası" paradigmasından hareketle Tövbekar Mecdelli Meryem ikonografisinde ortaya konan görsel kodun Karşı Reform ruhu, dini literatür, Hıristiyan sembolizmi, yeni dindarlık modeli ve melankolik ruh hali çerçevesinde çözümlenmesidir.