Paylaşilan Travma Olarak “Dersi̇m 38”

Abstract

Kolektif travmalar, toplumsal hafızayı şekillendirerek hem grup kimliğinin oluşumunda hem de güncel siyasetin bu travmaların gölgesinde yürütülmesinde etkilidir. Bu çalışma, resmi kaynaklara Dersim’deki aşiret isyanlarını bastırma gerekçesiyle bölgeye düzenlenen Askeri Harekât (Tedib ve Tenkil Harekâtı) olarak geçen; Dersimlilerin yerel dilinde ise kıyım, katliam, “büyük altüst oluş” anlamlarına gelen “Tertele” olarak ifade edilen Dersim 38’i seçilmiş bir travmatik kolektif deneyim olarak analiz etmeyi amaçlar. Çalışma, Dersim 38’in Dersim kuşaklarının kimliklerini şekillendirme sürecini ve günümüz siyasetine nasıl nüfuz ettiğini araştırmaktadır. Niteliksel görüşmeleri standartlaştırılmış araçlarla (Olay Kontrol Listesi ve Kolektif Benlik Saygısı Ölçeği) birleştiren ve karma yöntem yaklaşımını kullanan bu çalışma, 57 katılımcı ile yürütülmüştür. Bulgular, Dersim 38'in kolektif olarak hatırlandığını, paylaşıldığını, yıllar içinde canlılığını koruduğunu ve Dersimlilerin hayatında iz bıraktığını göstermektedir. Dersim 38'in anısı, etnik bağlılığı güçlendiren nesiller arası bir aktarım olarak grup kimliğinin oluşmasında etkilidir. 38'in hatırlanma biçimlerinin günlük algıları ve güncel siyasi olayları şekillendirdiği görülmektedir. Dersim 38, çoğunlukla tek bir belirgin olay yerine Dersim ve/veya Dersimlilere yönelik idari, siyasi, etno-dinsel müdahaleleri içeren birden fazla olay aracılığıyla hatırlandığı, onu Alevileri hedef alan toplu şiddet eylemlerinin - Maraş (1978) ve Sivas (1993) Katliamları- izlediği gözlemlenmiştir.