Payitaht İstanbul’da Modern Eğitimin İzini Sürmek: Eyüp Kız Rüşdiye Mektebi [1875-1914]

Abstract

Osmanlı Devleti Tanzimat Dönemi’nde maarif alanında önemli düzenlemeler yaptı. Öncelikle ihtiyaç duyduğu beşerî sermaye sorununu çözmek amacıyla modern mektepler açtı. Abdülmecit Döneminde ilk erkek rüşdiye mektebi 1847 yılında İstanbul’da açıldı. Daha sonra İstanbul ve taşradaki önemli idari merkezlerde yeni erkek rüşdiye mektepleri hizmete girdi. Abdülaziz Dönemi’nde İstanbul ve taşrada erkek rüşdiye mektepleri açılmaya devam edildi. İlk kız rüşdiye mektebi ise 6 Ocak 1859 tarihinde Sultan Ahmet’te Cevri Kalfa Kız Rüşdiyesi adıyla açıldı. Yaklaşık on yıl sonra Eylül 1869 tarihinde İstanbul’da yedi kız rüşdiye mektebi daha faaliyete geçti. 1877 yılına gelindiğinde İstanbul’da Sultan Ahmet, Şehzade, İbrahim Paşa, Aksaray, Eski Ali Paşa, Üsküdar, Gülfem Hatun, Atpazarı ve Eyüp kız rüşdiye mektepleri hizmet vermekteydi. Eyüp Kız Rüşdiye Mektebi 1875 yılında açıldı. Çalışmada Eyüp Kız Rüşdiye Mektebi değişim ve süreklilik temelinde ele alınmış, açılışı, personeli, talebe sayısı, tahsil süresi, binaları ve müfredatı ortaya konulmuş, işlevi tespit edilmek amacıyla mezunların izi sürülmüştür. Arşiv belgeleri ile matbu kaynaklar ve araştırma eserlerinin kullanıldığı çalışmada 1875 yılında açılan Eyüp Kız Rüşdiye Mektebi’nin muhacir iskanı sebebiyle 1881 yılında kapandığı, 1884 yılında yeniden açıldığı, muallimelerinin Darülmuallimat mezunu olduğu, kiralık hanelerde hizmet verdiği için sık sık taşındığı, talebe ve mezun sayısının az olduğu, bazı mezunların tahsillerine Darülmuallimat’ta devam ettikleri, mezuniyetlerini müteakip İstanbul ve taşradaki mekteplerde muallime olarak göreve başlayarak kamusal hayata girdikleri görülmüştür.