Osmanlılarda Muzaaf Usul’e Erken Geçilmemesinin Sosyo-Ekonomik Nedenleri

Abstract

Muhasebenin tarihsel sürecinde bir dönüm noktası kabul edilen Muzaaf Usul**** (çift taraflı kayıt yöntemi)’ün, ilk ne zaman kullanıldığı net olarak bilinmemektedir. Ancak bu yöntem 15. yüzyıl sonla-rında İtalyan Luca Pacioli tarafından yazılan “Summa Arithmetica” adlı kitabın bir bölümünde açıklan-mıştır. Daha sonra bu yöntem matbaanın da yaygınlaşmasının etkisiyle hızla Avrupa’ya, diğer kıtalara ve tüm dünyaya yayılmış olup, günümüzde de halen kullanılmaktadır. Fakat bu gelişmelerin aksine Osmanlı İmparatorluğu bu yöntemi kendi muhasebe sisteminde 19. yüzyıla kadar kullanmamıştır. 
 Bu çalışmanın amacı, çift yanlı kayıt yönteminin Osmanlı İmparatorluğu ve Türk dünyası tarafından yaklaşık dört asırlık bir gecikmeyle kullanılmaya başlanmasının sosyo-ekonomik nedenlerini incelemek¬tir. Bu inceleme yapılırken Osmanlı İmparatorluğu’nun 16. ve 20. yüzyıl arasını kapsayan ekonomik ve sosyal durumlarına ilişkin literatür taraması yapılmış, bulgular maddeler halinde sınıflandırılıp analiz edilmiştir. Sonuç olarak çift yanlı kayıt yöntemine erken geçilmeyişinin sosyo-ekonomik nedenleri açıklanmıştır.