Osmanlı Sosyo-Ekonomik Yaşamında Su: 18. Yüzyıl Eyalet-i Rum Örneği

Abstract

Özet"Hayatın kaynağı" ya da "varlığın özü" gibi en değerli sıfatları hak eden su, Osmanlı toplumu için vazgeçilmez öneme sahipti. Ağırlıklı olarak tarımsal bir ekonomiye sahip olan ve büyük oranda su kaynaklarının devamlılığına bağlı bir hayat yaşayan Eyalet-i Rum halkı için de su en değerli hazinelerdendi. İçmeden sulamaya, temizlikten işletmelerin çalışmasına kadar pek çok alanda su kullanımı söz konusuydu. Bu çalışmanın amacı Osmanlı coğrafyasının önemli bir bölgesi olan Rum eyaletinde Ahkâm (Şikâyet) Defterleri'ne yansıyan vakalar üzerinden suyun sosyal ve ekonomik yaşamdaki önemine dair çeşitli değerlendirmelerde bulunmaktır. Çalışmada on sekizinci yüzyılın ortalarına isabet eden beş Ahkâm Defteri incelenmiştir. Anahtar Kelimeler: Osmanlı Devleti, Eyalet-i Rum, Sivas, Şikâyet, Sulama, Vakıf Abstract Water in the Socio-Economic Life of the Ottoman: The 18th Century Rum Province Sample Water which deserves the most valuable adjectives like "the source of life" or "the core of existence" had indispensable importance for the Ottoman society. Water was also among the most valuable treasuries for the Rum Province people who had been living in a life that was depended on the continuity of the water sources. Water had been used in many fields from drinking to irrigation from cleaning to working of workshops. The aim of this study is to evaluate the importance of water in the social and economic life via the events recorded in the Ahkâm (Complaint) Registers in the Rum Province which was an important region of the Ottoman geography. Five Ahkâm Registers of the middle of the eighteenth century were investigated. Key Words: Ottoman Empire, Rum Province, Sivas, Complaint, Irrigation, Waqf Giriş Su Osmanlı idarecileri için bir yerin fethi sonrası ilk olarak ele alınan konuların başında gelmiş fethedilen bölgelerde yapılan temel çalışmaların başında suyollarının tamiri, çeşmelerin akıtılması, suların adaletle pay ettirilmesi ve eski köprülerin onarımı ihtiyaç varsa yenilerinin yaptırılması çalışmaları yürütülmüştür. Bu titizlik fetihlerden sonra da devam etmiş özellikle

Ahkâm Defterlerine Göre 18. Yüzyılda Amid Kazâsı’nda Gündelik Yaşamı Etkileyen Şikâyet Konuları (1700-1800)

“…Tereke taksimatından önce kalemiye, ihzariye ve hüdamiye masrafı olarak bir kuruş, dellaliye, katibiye ve hamaliye masrafı olarak iki kuruş, resm-i kısmet dört kuruş olmak üzere toplam yedi kuruş harç alınmış, geriye kalan 162 kuruş varisleri arasında taksim edilmiştir. 85 Amid'in iç kalesinde 15 Şubat 1759'da vefat eden Ahmet Çavuş'un 2527 akçelik terekesi hanımı Ayşe Hatun'a oğlu Sadullah'a ve annesi Sariye Hanım'a intikal etmiştir. Bu terekenin taksimatından öncede teçhiz ve tekfin ücreti olarak 480 akçe, hamaliye ve katibiye ücreti yirmi dört akçe, kalemiye, hüddamiye, ihzariye ücreti on sekiz akçe, kaydiye on akçe ve resm-i kısmet altmış iki akçe olmak üzere toplam 594 akçe terekeden düşülerek varislere taksim edilmiştir.…”