Osmanlı Devleti’nin Son Dönemlerinde Ayn Salîb Çeşmesi ve Vakfı [1848-1911]

Abstract

İnsanlığın en temel ihtiyaçlarından biri olan su, pek çok toplum için önemli bir yere sahiptir. İslâm dininin temizliğe önem vermesi ve birçok ibadetin yerine getirilmesinin suya bağlı olması suyu Müslümanlar için de önemli kılmıştır. Ayrıca İslâm dünyasında insanların su ihtiyacını karşılamak da önemli bir hayır hizmeti olarak kabul görmüştür. Bundan dolayı İslâm dünyasının birçok noktasında kuyu, sebil, çeşme gibi su tesisleri inşa edilmiştir. Vakıflarca desteklenen su tesislerinin önemli bir kısmı çeşmelerden oluşmaktaydı. Çeşme yapımı ve vakfı İslâm dünyasında önemli bir hayır olarak görülmüştür. Osmanlı Devleti’nde de devlet büyükleri, zengin eşraf ve maddi durumu iyi olanlar ülkenin birçok noktasında vakıflar kurup çeşmeler inşa ettirmiştir. Bu vakıf geleneği sayesinde Osmanlı Devleti’nin pek çok yerinde çeşmeler inşa edilmiş ve insanların su ihtiyacı bunlar aracılığıyla karşılanmıştır. Osmanlı Dönemi’nde Siirt’te de insanların su ihtiyacını karşılayan birçok çeşme bulunmaktaydı. Bunlardan biri de Ayn Salîb Çeşmesi’ydi. Yapım tarihi kesin olarak bilinmeyen bu çeşme, Osmanlı Dönemi’nde vakıf sistemi içerisinde yer almış ve varlığını günümüze kadar sürdürmüştür. Çalışmada Ayn Salîb Çeşmesi ile çeşmeye ait vakfın mülkleri, görevlileri ve harcamaları üzerinde durulmuştur. Bu çalışmanın amacı Ayn Salîb Çeşmesi ve vakfının 1848-1911 yılları arasındaki bilgilerini evkaf defteri, şer’iyye sicili, salnâme, hatırat, araştırma eser gibi çeşitli kaynaklar ışığında ortaya koymaktır.