Osadnictwo pradziejowe Wysoczyzny Świeckiej

Abstract

Wysoczyzna Świecka1, leżąca na południowy wschód od Borów Tucholskich, należy do słabo rozpoznanych archeologicznie regionów Pojezierza Południowopomorskiego. Rzeźba tego terenu została ostatecznie uformowana w wyniku działalności lodowca bałtyckiego i wód roztopowych.Mezoregion ten tworzą sandry Brdy i Wdy. Są to dość płaskie, zbudowane z piasków i żwirów stożki napływowe, utworzone na przedpolu cofającego się lodowca. Obecnie pokrywa je las sosnowy (niestety tylko jednogatunkowy), będący efektem współczesnej działalności ludzkiej. Na kulminacjach stożków znajdują się pola uprawne, które w północno-zachodniej części Wysoczyzny, między innymi w okolicy Tlenia, Swatna i Osia tworzą zwartą całość. Znaczną część omawianego terenu zajmuje wysoczyzna morenowa, powstała w wyniku bezpośredniej akumulacji lądolodu. Największe wyspy morenowe położone są w okolicach Osia, Miedzna, Lipinek i Wierzchowa. Oprócz sandrów i moreny Wysoczyznę tworzą moreny czołowe, pagórki i wały o wysokości względnej 5-10 m, a także wzgórza mające 10-25 m wysokości, kemy i zagłębienia wytopiskowe. Przez tereny te przepływa rzeka Wda, tworząca na długości 1 Została wydzielona przez J. K o n d r a c k i e g o , W sprawie terminologii i taksonomii jednostek regionalnych w geografii fizycznej Polski, "Przegląd Geograficzny" 1961, t. 33: "Wysoczyzna Świecka obejmuje falistą równinę pomiędzy doliną Brdy a dolną Wisłą o powierzchni 1171 kmJ. Wysoczyzna leży poniżej 100 m n.p.m., a urodzajne gliniaste gleby sprzyjały rozprzestrzenianiu pól uprawnych. Wschodnią część regionu przecina dolny bieg Wdy, u której ujścia do Wisły (już w jej dolinie) leż)' stary gród pomorski Świecie"; por.także T. B a r t k o w s k i ,