İran bölgelerine geçiş noktaları, el-Cezire bölgesi içinde yer alıyordu. Bölgede, hem sınır içi hem de sınır dışı ticaretin nabzını tutan ve ekonomiyi yönlendirecek kapasiteye sahip, pek çok ticari şehir bulunuyordu. İki önemli büyük nehrin kenarlarında kurulmuş bu şehirler, Mevsil-Rakka hattı boyunca uzanan Turabdin gibi önemli ve verimli diğer bölgelerde kurulmuş diğer şehirlerle birlikte, ticari hayatın belkemiğini oluşturmaktaydı. Nâm-ı diğer Cezîret-i Asur ya da İklim-i Asur adlı bölge, eski çağlardan itibaren sahip olduğu ticaret ağı ile hem ekonomik faaliyetlerin hem de kültürel etkileşimin canlı olduğu bir sahaya dönüşmüştür. Çalışmamızın konusunu teşkil eden Artukluların, erken dönemlerinden başlayarak dağılıncaya dek hüküm sürdüğü önemli merkezleri olan Meyyâfarıkîn, Hısn Keyfa, Mardin, Diyarbekir bölgelerinin ticari faaliyetleri bulundukları coğrafyanın fiziki, siyasi ve idari yapısı ile dönemin şartları içerisinde ele alınmıştır.