Onzekere kennis. De rol van forensische geneeskunde en psychiatrie in Nederlandse verkrachtingszaken (1811-1920)

Abstract

De geschiedenis van de forensische geneeskunde is nog relatief onontgonnen terrein. In Nederland is aandacht besteed aan de opkomst van de forensische psychiatrie, 1 maar de forensische geneeskunde bestreek ook in het verleden een veel breder terrein, zoals ik in dit artikel wil laten zien. Artsen traden op als getuigen-deskundigen in diverse rechtszaken, bijvoorbeeld bij moord, kindermoord en verkrachting. Dit artikel bestudeert de rol van deskundigen in Nederlandse verkrachtingszaken in de negentiende en begin twintigste eeuw. Hoewel de laatste jaren in het buitenland veel studies zijn verschenen over de geschiedenis van verkrachting en seksueel misbruik, hebben Nederlandse historici dit thema veronachtzaamd. 2 Dat

Hysteria as a Shape‐Shifting Forensic Psychiatric Diagnosis in the Netherlands c. 1885–1960

“…It is clear from this, and many other cases of sexual assault, that the stereotype of the lying hysterical woman was prevalent and could potentially work to the disadvantage of female witnesses or victims. 36 However, judges did not always concur with psychiatrists. In this case, the higher court confirmed the original sentence of nine months' imprisonment.…”

“…This lack of impact of expertise can sometimes be explained by the disagreement among doctors but also by the fact that the cases that made it to court were always ones in which there was other evidence (e.g., witnesses) and this evidence mostly overruled any expertise. 54 It is very probable, however, that in the many rape cases that were dismissed by the police or the investigating judge in the pre-trial phase, the image of the lying hysterical woman played a role.…”

Een vergeten stem. Vrouwelijke slachtoffers van seksueel geweld en het forensisch medisch onderzoek (Antwerpen, 1895-1925).

“…In een artikel over verkrachtingszaken toonde ze bijvoorbeeld hoe de rechtszaal een aparte arena vormde waarin niet alleen het juridische kader, maar ook de relatie tussen artsen, juristen en leken, en ideeën over seksualiteit en gender bepaalden welke kennis over het lichaam relevant was, en hoe die kennis tot stand diende te komen. 2 Ook de Britse historica Joanna Bourke heeft hierop gewezen in haar pleidooi voor een intersectionele aanpak bij het bestuderen van de geschiedenis van seksueel geweld. De context waarin mensen leven en de relaties die ontstaan met andere mensen bepalen mede hoe men naar slachtoffers van seksueel geweld keek.…”