On the Rise and Fall of Turkish Civilisations in Turkistan

Abstract

Türkler, siyasi ve askeri alanda binlerce yıl dünya tarihinde çok etkili bir geçmişe sahip olmuş, medeniyet ve bilim açısından da oldukça başarılı bir süreçten geçmiştir. Ancak bu tüm Türkler için aynı derecede değerlendirilemez. Bozkır medeniyetine sahip Türkler geniş imparatorluklar kurmayı başarmışsa da medeniyet, bilim ve teknolojik gelişmeler açısından bostan (kent) medeniyetine sahip Türkler gibi başarılar elde edememiştir. Bu iki farklı yaşam tarzı ve medeniyet binlerce yıl paralel olarak mevcut olmuş ve bunlar arasındaki mücadele kesintisiz süregelmiştir. Türk medeniyetinin yükselmesi ve düşüşündeki asıl önemli unsurun literatürde yaygın olan dış faktörler değil Türklerin kendi içindeki ve iki farklı yaşam tarzı arasındaki mücadelelerin hiç bitmeden devam etmesidir. Türk tarihinde büyük medeni gelişmeler ve bilimsel ilerlemelerin genelde bostan medeniyetine sahip olan Türklerin üstünlük kazandığı zamanlarda ortaya çıktığı ve Türkistan’da son çöküşün yabancı sömürüne maruz kalmadan çok önce bozkırların bu coğrafyalarda üstünlük kazandığı 16. yüzyılın başlarında ortaya çıkmaya başladığı anlaşılmaktadır. Bu çalışmada, ilk olarak bostan ve bozkır medeniyetlerinin özellikleri ve Türklerin toplumsal hayatındaki etkileri değerlendirilmiştir. Daha sonra, bostan medeniyetinde ortaya çıkan medeni gelişmeler, bilgi ve teknoloji alanındaki büyük başarılar ve bunların elde edilmesi için gösterilen stratejik adımlar ele alınmıştır. Son olarak, bozkırların bostan medeniyeti üzerindeki siyasi ve askeri başarısının ve onu izleyen zihniyet değişikliğinin Türk medeniyetinin gerilemesi ve çökmesine nasıl yol açtığı incelenmiştir.