Ojcowie i synowie w deklamacji rzymskiej (Roman Declamations on Fathers and Sons)

Abstract

OJCOwIE I SYNOwIE w dEkLAMACJI RzYMSkIEJ abstraCt: Sapota Tomasz, Ojcowie i synowie w deklamacji rzymskiej (Roman declamations on Fathers and Sons).The text outlines how the concept of pietas understood as unreserved reverence of sons towards their fathers was incorporated into the repertory of school declamations that in the Roman education system made the main means of modelling the social attitudes of younger generations.keywords: Roman literature, rhetoric, declamation, Roman family, Roman education, Roman ideology. w niniejszym szkicu próbuję przedstawić interpretację funkcji edukacyjnej rzymskich szkolnych deklamacji, których tematem jest konflikt pomiędzy synami i ojcami. Tekstów przedstawiających warianty tego tematu w zachowanych zbiorach deklamacji zachowało się dość sporo i wszystkie opierają się próbom łatwego wpisania w system rzymskiego wychowania. wychowania, który miałoby utrwalać w umysłach młodych pokoleń tradycyjne koncepty postaw. Szczególną trudność interpretacyjną budzi sposób przedstawiania w deklamacjach pietas, czyli międzypokoleniowej więzi opartej na autorytecie starszych człon-ków rodziny, zwłaszcza ojców, wobec młodszych. Cyceron (De Inv. Rhet. 2, 66) definiuje ją następująco: "pietas [nazywamy -dop. T.S.] to, co napomina, abyśmy wypełniali zobowiązania wobec ojczyzny albo rodziców, albo innych krewnych"1 . Alegoryczny i najbardziej oczywisty obraz pietas to scena ucieczki Eneadów z płonącej Troi z II księgi Eneidy, kiedy Eneasz niesie na ramionach swego słabego ojca, Anchizesa. z tak rozumianą pietas w bliskim sąsiedztwie u Cycerona występuje "observantia [szacunek] -który wyrażając czcimy i okazujemy należny wzgląd tym, którzy wyprzedzają nas pod względem wieku albo 1 "[...] pietatem, quae erga patriam aut parentes aut alios sanguine coniunctos officium conservare moneat [...]".