Öğretim Elemanlarının Etik Sorumlulukları Üzerine Üniversite Öğrencilerinin Algılamaları

Abstract

Özet. Bu çalışmanın amacı, üniversite yaşamını karakterize eden öğretim elemanı-öğrenci ilişkisinde eğitimcilerin etik sorumluluklarını öğrencilerin algılamalarına başvurarak belirleyebilmektir. Araştırmanın temel sorusu, öğrencilerin öğretim elemanlarının hangi davranışlarını etik sorumluluk olarak algıladıklarına yöneliktir. Araştırmada ayrıca öğrencilerin öğretim elemanını bir rol modeli olarak algılamalarında etik davranışların etkisi de incelenmiştir. Nitel ve nicel yöntemlerin birlikte kullanıldığı araştırmanın ilk aşamasında son sınıf öğrencilerinin katıldığı iki odak grup görüşmesi gerçekleştirilmiş ve öğrencilerin öğretim elemanı-öğrenci ilişkisinin etik boyutlarını nasıl algıladıkları ele alınmıştır. İkinci aşamada, odak grup ve görüşme notlarına dayanarak en sık vurgulanan sorumluluklarla ilgili etik ikilemleri yansıtan kısa senaryolar üretilmiş ve bir kamu üniversitesinin dört ayrı biriminden 69 öğrenci ile bir pilot çalışma yapılmıştır. Araştırmanın ana aşaması farklı fakültelerden 250 öğrencinin katılımı ile gerçekleştirilmiştir. Bulgular, öğrencilerin profesyonel sorumluluk ve kişisel güvenirlik ana boyutları altında yetkinlik, tutarlılık ve adil davranışı öğretim elemanlarının etik sorumlulukları olarak algıladıklarını göstermektedir. Bununla birlikte sadece adil davranış, öğretim elemanlarının rol modeli olarak benimsenmesiyle ilişkili bulunmuştur. Araştırma sonuçları, etik davranışlarla ilişkili bulunan farklı unsurlara da dikkat çekmekte ve yeni araştırma soruları için ipuçları sunmaktadır. Bu değerlendirmeler ışığında etik değerler ve davranışları içeren güçlü bir üniversite kültürünün, son dönemde evrensel eğitim kodlarına uyum çabaları yaygınlaşan üniversitelerimiz için giderek

Öğretim Üyesinin Etik Sorumluluğu

“…öğrencinin kişisel bilgilerini başkaları ile paylaşmak eğitim-öğretim alanında meslek ahlakına aykırı davranışlar olarak belirtilmektedir. 1,5,7,8,10,11 Demirtaş ve arkadaşlarının yaptığı araştırmada öğrencilerin akademik personelin "Etik İlkelere Uyma" düzeylerinin daha düşük algılamasına karşın "Etik İkilemleri Çözme" düzeylerinin daha yüksek algılandıkları belirlenmiştir. 2 Maya (2013) tarafından yapılan araştırmada öğrencilerin tamamı mazeretsiz ders yapmama, mazeretsiz derse geç girme veya dersten erken çıkma, dersi etkin ve nitelikli olarak yürütmeme davranışlarını eğitim-öğretim işleri bakımından meslek ahlakına aykırı davranışlar olarak algıladıklarını belirtmiştir.…”

“…Tüm akademik personelin genel bir prensip olarak adil davranış sergilememesi öğrencilerine adil davranmaya çalışan bazı öğretim elemanlarının, özel talepler karşısında katı ve anlayışsız olarak algılanmasına neden olabilir. 10 Ülkemizde 2012 yılında yapılan gençlerin gözüyle etik konulu bir araştırmanın sonuçlarına göre adil davranış en önemli etik değerdir; adil davranışı dürüstlük ve eşitlik izlemekte, ayırımcılık ise en önemli etik sorun olarak belirtilmektedir. 10 Üniversitelerin örgüt kültüründe olması gereken değerlerden biri insani değerlerdir.…”

“…10 Ülkemizde 2012 yılında yapılan gençlerin gözüyle etik konulu bir araştırmanın sonuçlarına göre adil davranış en önemli etik değerdir; adil davranışı dürüstlük ve eşitlik izlemekte, ayırımcılık ise en önemli etik sorun olarak belirtilmektedir. 10 Üniversitelerin örgüt kültüründe olması gereken değerlerden biri insani değerlerdir. İnsani değerler hizmet sunulan kişilerin değerli oluşu, öğrencinin kişiliğine saygı ile ilişkilidir.…”

“…Üniversitelerde ihtiyaç duyulan nitelikli insan gücü yetiştirilirken, öğrencinin değerli görülmesi, öğrencinin kişiliğine saygı duyulması gibi insani değerlere önem verilmelidir. 3,9,10 Özellikle lisansüstü eğitimde ders konularının öğrenciye ödev olarak verilip, öğretim üyesinin hiç ders anlatmadan öğrenci sunumları dinleyerek dersleri yapması hem mesleğe hem de öğrenciye saygı duymamanın göstergesidir. Bu açıdan bakıldığında ders saatlerine uymamak, ders ya da uygulama yapmadığı halde yapmış gibi göstermek, eğitimcinin bilgilerini güncellememesi gibi davranışlar hem insani değerlerle ters düşmekte hem de etik ilkelere uygun olmayan davranışlar olmaktadır.…”

“…Dolayısıyla gençlerin yaşamlarında iz bırakan, iş ve özel yaşamlarındaki davranışlarına yön veren önemli bir dönemdir. 10 Bu nedenle üniversite yaşamı boyunca karşılaştığı, ders aldığı, birlikte araştırma, proje vb. çalışmalar yaptığı öğretim üyesinin davranışları gençler için ayrı bir önem taşımaktadır.…”