Obyczajowe, ale czy obyczajne. Wokół intymnych zapisków Stefana Żeromskiego

Abstract

Obyczajowe, ale czy obyczajne. Wokół intymnych zapisków Stefana ŻeromskiegoDzienniki Stefana Żeromskiego są bez wątpienia jednym z bardziej znanych tekstów polskiej XIX-wiecznej intymistyki. Autor Ludzi bezdomnych prowadził swój diariusz od roku 1882 do 1891, a więc od osiemnastego do dwudziestego siódmego roku życia. Wówczas to funkcję memuarystyczną zaczęła spełniać ożywiona korespondencja prowadzona z narzeczoną, a niebawem żoną -Oktawią Rodkiewiczową 1 .W opinii Stanisława Piołuna-Noyszewskiego, krewnego Żeromskiego i jego biografisty z okresu międzywojennego, intymne notatki pisarza miały być dość niewinne w swoim charakterze. "Są tam i próby literackie i uczniowskie pełne idealizmu erotyki i powklejane listy od pierwszej ukochanej" 2 -pisał w roku 1928 Noyszewski. Dwie powojenne edycje Dzienników pozwoliły zasadniczo zweryfikować tę charakterystykę. "Wśród badaczy, a zapewne i zwykłych czytelników -jak zauważa Roman Zimand -panuje opinia, że jeśli chodzi o erotykę Dzienniki Żeromskiego nie cofają się przed drastycznością, że są pod tym względem -jak na XIX w. -wręcz wyjątkowe, że Żeromski-diarysta pisze o erotyce znacznie odważniej niż późniejszy Żeromski-powieściopisarz" 3 .W odniesieniu do nieocenzurowanego materiału rękopiśmiennego 4 taka kwalifikacja tematyczna jest w jeszcze większym stopniu zasadna. Możemy zatem Dzienniki Żeromskiego czytać w równym stopniu jako literacką gotowalnię, miejsce budowania artystycznego warsztatu, i jako zapiski dokumentujące wchodzenie w dorosłość, a więc także w sferę seksu młodego mężczyzny 5 .