Nüzûl Sebeplerinin Teaddüdü ve Müfessirlerin Tercih Kriterleri Bağlamında Hz. Peygamber'in Gizli Kalmasını İstediği Sırrın Mahiyeti Meselesi

Abstract

Bu çalışmada Kur’ân-ı Kerîm’in mâhiyetini açıkça beyan etmediği bir kelimenin ifade ettiği anlama esbâb-ı nüzûl rivayetleri üzerinden ulaşmak amaçlanmaktadır. Bahsedilen amaç doğrultusunda, teaddüd eden esbâb-ı nüzûl rivayetleri arasında farklı tercihlerde bulunmada müfessirlerin gerekçeleri incelenmektedir. Kur’ân’ın açıkça beyan etmediği bir ibareden maksat, Tahrîm suresinin ilk ayetlerinde Hz. Peygamber’in gizli kalmasını istediği şey şeklinde geçen sırdır. Bu sırrın mahiyetine dair tefsir, hadis ve esbâb-ı nüzûl kitabiyâtında farklı rivayetlerin zikredildiği ve müfessirlerin ilgili rivayetler arasında yaptıkları tercihlerin farklılaştığı görülmektedir. Kaynaklarda söz konusu sırrın içinde zikredildiği ayet grubunun nüzûl sebebi ile ilgili “Bal” ve “Mâriye” isimleriyle meşhur olan iki rivayet zikredilmektedir. “Bal” rivayetini tercih eden müfessirlerin, çoğunlukla ilgili rivayetin Sahihayn’da nakledildiği ve “Mâriye” rivayetini Hz. Peygamber’e isnat etmenin ahlaken doğru olmadığı gerekçelerine yaslandıkları görülmektedir. “Mâriye” rivayetini tercih edenler ise ilgili rivayetin hem sahih kaynaklarda zikredildiği hem de ayet bağlamına ve sîret-nüzûl ilişkisine daha uygun olduğu görüşündedirler. Söz konusu sırrın sahibi ayette Hz. Peygamber olarak ifade edildiğinden, meselenin açığa kavuşturulması ve nüzûl sebepleri arasında tercih imkanının oluşması için sîret-nüzûl ilişkisi göz önünde bulundurulmuştur. Gerek ayetlerin iç bağlamı gerekse de sîret-nüzûl ilişkisi bakımından “Mâriye” rivayetinin ilgili ayetlerinin nüzûl sebebi olarak kabul edilmesinin daha uygun olduğu, dolayısıyla söz konusu sırrın da Hz. Peygamber’in Mâriye’yi kendisine haram kıldığına dair Hz. Hafsa ile paylaştığı bilgi olduğu sonucuna varılmıştır.