Nieuwe ontwikkelingen in onderzoek naar identiteitsvorming

Abstract

Samenvatting Dit artikel biedt een overzicht van nieuwe ontwikkelingen binnen het onderzoek naar identiteit, dat tot op heden vooral wordt uitgevoerd binnen het kader van het model van Marcia. Kritieken wijzen echter op het gebrek aan een gecontextualiseerd en procesmatig perspectief op identiteit in dit model. Recente onderzoeken komen tegemoet aan deze lacune door de contextuele determinanten (zoals bijvoorbeeld opvoedingsstijl) van identiteit na te gaan en door identiteitsontwikkeling gedurende langere tijd te bestuderen. Daarnaast worden nieuwe modellen voorgesteld waarin identiteitsvorming expliciet als een proces-in-context wordt geconceptualiseerd. Enkele praktische implicaties van e´e´n van deze modellen, namelijk Berzonsky's theorie over identiteitsstijlen, worden besproken.Keywords identity Á adolescence Á theories Ongeveer 50 jaar geleden publiceerde Erik Erikson (1963Erikson ( , 1968 zijn ondertussen klassiek geworden boeken over identiteit. Identiteitsvorming wordt hierin beschreven als de centrale ontwikkelingstaak van de adolescentie. Teneinde deze bijzonder rijke theorie bruikbaar te maken voor de klinische praktijk en voor empirisch onderzoek, ontwikkelde James Marcia in 1964 een model waarin interindividuele verschillen in identiteitsvorming concreet werden geoperationaliseerd (zie Marcia, 1980). In een eerste deel van deze tekst worden Marcia's identiteitsstatusmodel en de achterliggende basisassumpties van de theorie van Erikson besproken. De introductie van dit model heeft de aanzet gegeven tot het ontstaan van een uitgebreid onderzoeksdomein waarin tot op heden nieuwe onderzoeksvragen gesteld worden en kritische debatten gevoerd worden. De belangrijkste kritieken op het model van Marcia, en de nieuwe ontwikkelingen in het onderzoek over identiteit die deze hebben voortgebracht worden in het tweede deel van de tekst beschreven. In het derde deel wordt een nieuw sociaal-cognitief model van identiteitsontwikkeling voorgesteld (Berzonsky, 1990), met bijzondere aandacht voor de implicaties die dit model te bieden heeft voor de praktijk. Korte historie van het identiteitsstatusmodelDe theorie van Erikson: identiteit als een procesmatige interactie tussen persoon en omgeving De theorie van Erikson over identiteitsvorming is gebaseerd op twee fundamentele veronderstellingen over menselijke ontwikkeling, namelijk identiteit als het product van een voortdurende interactie tussen individu en sociale omgeving, en identiteit als een ontwikkelingsproces. De interactie tussen het individu en de sociale omgeving is volgens Erikson (1963Erikson ( , 1968 de motor van de persoonlijkheidsontwikkeling. Zowel verwachtingen uit de sociale omgeving als interne processen (zoals bijvoorbeeld cognitieve rijping) brengen adolescenten ertoe meer volwassen en zelfstandig gedrag te ontwikkelen, zich een beeld te vormen van wie ze zijn, van hoe ze in relatie staan tot anderen, van de waarden en ideologiee¨n waar ze Bart Soenens, en, (*) Drs. B. Soenens en drs K. Luyckx zijn beiden verbonden aan het