mRNA Based SARS-CoV-2 Vaccines and Ongoing Researches

Abstract

Özet SARS-CoV-2 (Severe acute respiratory syndrome coronavirus 2) insanları ve bir dizi hayvan türünü enfekte eden ve insanlarda COVID-19 (coronavirus disease 2019) olarak adlandırılan hastalığa neden olan, yüksek bulaştırıcılık hızı ile ciddi bir sağlık krizi ve küresel pandemiye neden olan bir RNA virüsüdür. Tüm dünyada sosyoekonomik hayat üzerine yıkıcı etkilere neden olan SARS-CoV-2 pandemisinin kontrol altına alınmasında standart halk sağlığı önlemlerinin etkileri dönemsel ve bölgesel düzeyde sınırlı kalmış ve bu büyük krizi kontrol altına almada aşılara atfedilen önem en üst düzeye çıkmıştır. Geçmişte bir benzeri ile Zika virus salgınında karşılaşılmış olmasına rağmen, SARS-CoV-2 pandemisinde aşı çalışmaları tarihte eşi görülmemiş bir hıza ve kapsama ulaşmıştır. Son bir yıl içerisinde başlayan aşı çalışmaları arasında Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) tarafından izlenen aşı adaylarının sayısı 236'ya ulaşırken bunların 63'ü klinik çalışma aşamalarına ulaşmıştır. Bunlar içerisinde 30'a yakın mRNA aşı adayından ise 7'si klinik çalışma aşamalarına ulaşmış ve 2020 Aralık itibariyle yeni geliştirilen birkaç mRNA aşısı "acil kullanım onayları" ile milyonlarca kişiye uygulanmıştır. SARS-CoV ve MERS-CoV (Middle East respiratory syndrome coronavirus) üzerinde yapılan çalışmalar virüsün hücreye girişinde kritik önemi olan ve çok sayıda nötralizan epitop barındıran S proteininin aşı tasarımı için çekici bir hedef olduğunu ortaya koymuştur. Günümüzde de, S proteinini veya bu proteinin alt birimlerini kodlayan mRNA temelli aşılar kromozoma entegre olma veya enfeksiyon riski taşımamaları, düşük doz aşılama ile yüksek düzeyde antikor yanıtını uyarmaları, hızlı tasarım ve ölçeklenebilir üretim avantajları ile küresel aşılama programlarının baskın aşı platformları olmuştur. Türkiye'de ise bir mRNA aşı adayının preklinik çalışmaları devam ederken, farklı bir mRNA aşısının (BNT162b2) faz III çalışmalarına Türkiye'den birçok merkez dahil olmuştur. SARS-CoV-2 salgının başlangıcından itibaren izlenen yeni mutasyonlar mRNA aşılarının etkinliği ile ilgili endişelere neden olurken, yakın zamanda yapılan analizler ve laboratuvar çalışmaları (nötralizasyon testleri) yeni varyantların henüz aşı etkinliği üzerinde ciddi bir etkileri olmadığını göstermektedir. Yıkıcı etkileri olan küresel bir salgına hızlı müdahale amacıyla, klinik çalışmaları hızlı bir şekilde tamamlanan ve uzun dönem olası yan etkileri ile ilgili verilerin bulunmadığı bu aşılar için önümüzdeki süreçte güvenlik ve etkinlik ile ilgili daha detaylı verilere ulaşılacağı beklenmektedir.