Một Hướng Tiếp Cận Lai Ghép Phân Lớp Mối Quan Hệ Giữa Bệnh Và Thời Gian Viết Tài Liệu Lâm Sàng

Abstract

I. GIỚI THIỆUNhững tài liệu lâm sàng (clinical documents) như tóm tắt xuất viện (discharge summary), các báo cáo xét nghiệm (x-quang, siêu âm, điện tim) được viết bởi các y tá, bác sĩ hay những người chăm sóc bệnh nhân nhằm ghi lại những thông tin quan trọng trong quá trình điều trị của bệnh nhân. Đặc biệt là các tóm tắt xuất viện, nó mô tả quá trình điều trị, tình trạng bệnh nhân và kế hoạch chăm sóc. Mục đích chính của nó là hỗ trợ quá trình chăm sóc bệnh nhân cũng như là những ghi chú bàn giao giữa các bác sĩ [1]. Cùng với sự phát triển của công nghệ thông tin, các tài liệu y khoa này dần được số hóa, nguồn dữ liệu này ngày càng lớn và chứa đựng rất nhiều thông tin có giá trị. Việc rút trích thông tin cần thiết từ tài liệu lâm sàng đang được cộng đồng nghiên cứu rất quan tâm thông qua các tổ chức nghiên cứu như: I2B2 1 (Informatics for Integrating Biology and Bedside) và ShARe/CLEF eHealth 2 .Rút trích thông tin thời gian (Temporal Information Extraction -TIE) là một thách thức lớn trong lĩnh vực xử lý ngôn ngữ tự nhiên (Natural Language Processing -NLP) và nó là một thành phần quan trọng trong nhiều hệ thống NLP, chẳng hạn như hệ thống Hỏi -Đáp (Question -Answering), tóm tắt tài liệu (Document Summarization), dịch máy (Machine Translation) [5]. Trong lĩnh vực y khoa, việc rút trích thông tin thời gian có thể được ứng dụng để xây dựng biểu đồ thông tin quá trình điều trị bệnh nhân (timeline) hoặc tạo ra các tóm tắt điều trị, nó cũng có thể được áp dụng trong các hệ thống suy luận từ việc khai thác dữ liệu y khoa nhằm tìm ra các thông tin hữu ích, từ đó nâng cao hiệu quả điều trị bệnh nhân cũng như phục vụ cho các công tác nghiên cứu xa hơn.Một hệ thống rút trích thông tin thời gian trong y khoa thường bao gồm các thành phần: Nhận diện các sự kiện (các rối loạn, các điều trị…)  Nhận diện các biểu thức thời gian (Temporal expression)  Phân lớp mối quan hệ giữa thời gian và các sự kiện. Hình 1. Lược đồ thể hiện tất cả khả năng mà Bệnh/rối loạn có thể được phân lớp so với thời gian viết tài liệu (Document time).Rút trích mối quan hệ thời gian (Temporal relation) thường bao gồm: quan hệ thời gian giữa sự kiện và sự kiện, quan hệ thời gian giữa sự kiện và các mốc thời gian, quan hệ thời gian giữa sự kiện và thời gian viết tài liệu, trong đó, loại quan hệ thứ ba giữ một vai trò khá quan trọng. Chẳng hạn, khi nghiên cứu tài liệu lâm sàng, các bác sĩ, các nhà nghiên cứu hay những người chăm sóc bệnh nhân muốn biết nhanh một rối loạn (disorder) xảy ra vào thời gian nào 1 https://www.i2b2.org/NLP/HeartDisease 2