Milli dil korpusunda lüğətlər blokunun proqram təminatının işlənilməsi məsələləri

Abstract

Xülasə-Məqalədə Azətbaycan milli dil korpusunun lüğətlər blokunun hazırlanmasının aktuallığı göstərilmişdir. Milli dil korpusunun məzmunu açıqlanmışdır. Müasir kompüter dilçiliyi sistemləri təhlil olunmuşdur. Kompüter lüğətçiliyinin və onun proqram təminatının işlənilməsi məsələləri araşdırılmışdır.Açar sözlər-milli dil korpusu, lüğətlər bloku, kompüter lüğətiçiliyi, maşın tərcüməsi, proqram təminatı sistemi I. GĠRĠġYaĢadığımız əsr informasiya və yüksək texnologiyalar əsridir. Ġndi dünyada bu və ya digər hadisəni öyrənmək, problemlə tanıĢ olmaq üçün daha çox elektron kitabxanalara, elmi tədqiqat əsərlərinin toplandığı elmi bazalara müraciət edilir. Məhz bu baxımdan milli dil korpuslarının yaradılması olduqca aktual məsələdir. Ġlk dəfə olaraq ölkəmizdə Azərbaycan dilinin milli korpusunun yaradılması, onun lüğətlər blokunun optimal strukturunun və müvafiq proqram təminatının iĢlənib hazırlanması nəzərdə tutulur. Tədqiqatın nəticələri Azərbaycan dili, eləcə də digər türk dilləri üçün milli korpusların yaradılması ilə bağlı elmi-praktik və texniki sistemlərdə istifadə oluna bilər. Bu istiqamətdə milli dil korpusunun daxilində lüğətlər bloku, onun optimal strukturu və müasir proqram təminatının iĢlənilməsi mühüm məsələdir. II. AZƏRBAYCAN MĠLLĠ DĠL KORPUSUNUN MAHĠYYƏTĠ VƏ MƏZMUNUMilli dil korpusu dedikdə, hər hansı konkret bir dildə mətnlərin elektron formada toplanmasına istiqamətlənmiĢ məlumat axtarıĢı sistemləri baĢa düĢülür. Konkret dilin milli korpusunda tarixi dövrün müəyyən mərhələlərində dil tam Ģəkildə bütün üslubları, janrları, ədəbi dili, dialektləri ilə təmsil olunur [1]. Lakin, korpusda mətnlər kor-koranə deyil, müəyyən qayda və nizamla yerləĢdirilir. Elektron formatda olan və dili tam təmsil edən çap məhsulları elə yerləĢdirilir ki, istifadəçi lazım gəldikdə ondan müəyyən informasiya əldə edə bilsin. Yəni, milli dil korpusları elektron kitabxanalardan və elmi bazalardan fərqli xüsusiyyətlərə malikdir. Milli korpus elektron kitabxanalar kimi -maraqlı‖, daha çox -oxunan‖ əsərlərin toplusu deyil. Milli korpus dilin tam və bütün üslubları ilə təmsil olunmasına istiqamətlənmiĢdir. Əlbəttə, sonrakı mərhələlərdə dilin daha geniĢ və bütünlüklə təmsil olunması, bütün folklor nümunələrinin, klassik ədəbiyyatın, dialekt materiallarının elektron variantlarının yaradılması da nəzərdə tutula bilər. Bütün variantlarda milli dil korpusu elə qurulmalıdır ki, istifadəçi ondan müəyyən lazımi informasiyanı əldə etmək imkanına malik olsun.Konkret dillər üçün milli korpusun yaradılması əvvəllər də dünya miqyasında aktual məsələ kimi araĢdırılırdı və həmin vaxtlarda maĢın fondu adlandırılırdı. Elə indi də hər iki termin, yəni maĢın fondu və milli korpus terminləri paralel iĢlənməkdədir.Bəzi tədqiqatçı alimlərin iĢlərində bu məsələ ilə bağlı maraqlı ideyalar irəli sürülür. Onlar göstərirlər ki, informasiya texnologiyalarına dair terminologiyanın bugünkü durumundan çıxıĢ etdikdə, -milli korpus‖ termini əvəzinə -kompüter fondu‖ iĢlənməsini daha məqbul hesab etmək olar. Bu göstərilən terminin hələ də tam sabitləĢməməsindən xəbər v...