„Między dawnymi i młodszymi laty” – neo(animistyczne) i neo(pogańskie) tropy w kinie polskim

Abstract

W obrębie nowego animizmu proponuje się podejście do podmiotowości odmienne od zbudowanego na tradycji judeochrześcijańskiej, inną relację między naturą a kulturą, światem ludzkim i nie-ludzkim oraz ożywionym i nieożywionym. Elementy tego nurtu, peryferyjnego w kulturze polskiej, można odnaleźć w filmowych obrazach pogańszczyzny nadających mu status zjawiska wypartego bądź oswojonego przez chrześcijański kontekst. Twórcy współczesnych filmów polskich odwołujących się do tej tradycji szukają w niej spojrzenia na świat innego niż hierarchiczne, dualistyczne, oparte na modelu antropocentrycznym. Dzieła te łączy z ową tradycją egalitarny stosunek do świata zwierzęcego, szacunek do sprawstwa roślin, wiara w obecność duchów wykraczająca poza kontekst chrześcijański, wrażliwość na środowisko czy odniesienie do kultur pierwotnych. Jednocześnie autorzy tych dzieł dokonują jej rewaloryzacji, traktując ją jak „perspektywę ratunkową” w obliczu współczesnego kryzysu cywilizacyjnego.