Merkezi Bir Yapının İzlerinden Osmanlıların Geçmişi Edirne Kent Tarihinde (Çandarlı) Halil Paşa Hanı

Abstract

Modern zamanlar öncesinde hanlar ticari yaşamın mühim mekânlarından idi. Bu binalar tacirler için hem bir konaklama merkezi olarak hizmet görüyor hem de depo ya da dükkân gibi farklı işlevleri olan birimler şeklinde fayda sağlıyordu. İpek ve Baharat kara yolları ile Akdeniz ve Karadeniz ticaret yollarının önemli duraklarından olan Osmanlı coğrafyası pek çok nitelikli hana sahipti. Bu makale Edirne’de bulunan (Çandarlı) Halil Paşa Hanı’nın tarihsel süreçteki vaziyetini incelemektedir. Araştırma yapının mimari özellikleri ile birlikte kentin sosyal ve ekonomik tarihteki rolüne de odaklanmıştır. Bu bakımdan Edirne gibi Osmanlı tarihi açısından oldukça faal bir kentin merkezinde konuşlanan yapının oda, dükkân ve mahzenlerinden yansıyan tarihsel veriler değerlendirilmektedir. Gerek bir yapı olarak hanın kente katkısı gerekse handan yararlanan tacirlerin kimlikleri ve kent ekonomisine etkileri araştırılmaktadır. Binanın onarım giderleri ve sebepleri, han içinde konaklayan kişilerce ödenen kira ücretleri ve binadan yararlanan tacirlerin kiralama yöntemleri incelenen diğer hususlardır. Bir mikro tarihçilik örneği olması bakımından han ile ilgili doğrudan verilere ulaşmak pek çok noktada zorlayıcı olmuştur. Ancak Osmanlı arşiv dünyasının ve alandaki mevcut literatürün zenginlikleri ile bu engeller kısmen de olsa aşılmıştır. Bilhassa Yahudi tacirlerce çokça tercih edilen hanın kiracıları orta ve üst tabaka tüccar olarak öne çıkmaktadır. Ortalama 15 yılda bir onarım geçiren yapının Edirne kent tarihindeki serüveni makalede masaya yatırılmıştır.