Küresel göçün sosyo-mekânsallığı: ulusötesi mekânlar / yerelötesi yerler, topluluklar ve kimlikler

Abstract

Geçmişte araştırmacılar göçü, belirli nesiller için bireylerin memleketlerini terk etme ve yeni bir topluma/kültüre uyum sağlama süreci olarak ele alırken; göçmenleri, anavatanlarını geride bırakan ve başka bir topluma/kültüre sancılı bir katılım süreciyle karşı karşıya kalan kişiler olarak görmüştür. Ancak yakın zamanlarda yapılan araştırmalarda göç, hem göç-veren ve göç-alan ülkeleri, hem de göçmenlerin kendilerini, bu iki ulusal alandaki kişiler, kurumlar ve süreçler ile ilişkili hale getiren daha geniş kapsamlı bir hareketlilik olarak betimlenmektedir. Bu yüzden araştırmacılar tarafından eski göç kavramsallaştırmalarını sorgulayan ulusötesicilik, ulusötesi göç, ulusötesi mekânlar gibi yeni kavramlar önerilmiştir. Son yıllarda sözü edilen bakış açısını güçlendirmek ve yeni anlayışlarla genişletmek için kullanılan yerelötesilik veya yerelötesicilik kavramları da ilgi odağı haline gelmiştir. Bu yazı sosyoloji, antropoloji, siyaset bilimi, psikoloji ve beşeri coğrafyadan bazı çalışmaları birleştirerek ulusötesicilik bağlamında yeni sosyal coğrafyalar yaratan ulusötesi ve yerelötesi toplulukları, kimlikleri ve mekânları/yerleri ele almayı amaçlamaktadır. Ulusötesi ve onun genişletildiği yerelötesi ve yersel mercekler bize göçü, göçmenlerle birlikte göçmen olmayanları ve başka yerlere göç edenleri de hesaba katarak gönderen ve kabul eden yerler ötesinde çoklu yerler olarak değerlendirme fırsatı sunmaktadır. Göçle ilgili yeni bakış açıları, aynı zamanda kimlik, aidiyet ve demokrasi meselelerini yeniden düşünmeyi; süreçlerin tarihsel sürekliliğini izlemeyi ve metodolojik değişiklik yapmayı, yeni yöntemler geliştirmeyi de sağlamaktadır. Araştırmalar, ulusötesi/yerelötesi pratiklerin göçmenlerin gittikleri yere adaptasyonunu ve aynı zamanda köken bölgenin gelişimini destekleyebileceğini göstermektedir. Bu bağlamda makale, ulusötesicilik/yerelötesilik ile bütünleşme ve göç ile kalkınma arasındaki mevcut ve olası bağlantıları keşfetmek için yeni araştırmalar yapılması gerektiğini vurgulamaktadır.

The Process of Creation with the Bosnian Collective Memory of a Transna-tional Space and Spatial Presentation of Identity: İstanbul-Yıldırım District

“…Bu süreç içerisinde ulusaşırı göç literatürü genişledikçe "ulusötesi topluluk" kavramı sıklıkla kullanılmaya başlanmıştır (Bruneau, 2010). Ulusötesi göçmenler/topluluklar; gündelik hayatları ulusal sınırları aşan, en az iki ülke arasında sosyal, ekonomik, politik ve dini ilişkiler geliştiren göçmenlerdir (Bowen, 2004;Castles, 2002;Faist, 2000;Glick -Schiller vd., 1992;Guarnizo, 1997;Kivisto, 2001;Levitt, 1998Levitt, , 2003Özgür, 2018;Portes, 2000;Şimşek, 2019). Ulusötesi göçmenler; geride bıraktıkları ülkeler ile işçi dövizleri/para havaleleri yoluyla ekonomik ilişkilerini sürdüren (Cohen, 2019;Guarnizo, 1997Guarnizo, , 2003Vertovec, 2004) girişimcilik faaliyetleri ile en az iki ülkenin yerel ve uluslararası piyasasına eklemlenen (Guarnizo, 2003;Honig, 2019;Nkrumah, 2017) sosyal havaleler yoluyla iki toplumun sosyo-kültürel alanını etkileyen (Levitt, 1998;Levitt ve Lamba-Nieves, 2011;Vertovec, 2004) ve politik faaliyetlerde bulunan göçmenlerdir.…”

“…Tüm bunlar, göçmenlerin menşe ülke ile bağlarını koparttıkları algısını değiştirmiştir. Artık göçmenler; menşe ve ev sahibi topluma eş zamanlı katılan, farklı alanları birbirine bağlayan, sınır aşırı ağlar oluşturan, toplumları dönüştüren ve süreç içerisinde aktif rol oynayan bireyler olarak tanımlanmaya başlanmıştır (Glick-Schiller, 1992: Özgür, 2018. Glick-Schiller vd.…”

“…Ulusötesi göç çalışmaları, göçmenlerin günlük hayat içerisinde menşe ve ev sahibi toplum ile ilişkilerine, göçmenlerin birçok yer ile oluşturdukları ekonomik, politik ve sosyo-kültürel sınır aşırı ağlara odaklanır (Faist, 2012;Glick-Schiller vd., 1992;Levitt ve Jaworsky, 2007;Özgür, 2018). Bu ağların kurulup geliştiği alanlar; göçmenlerin ekonomik, politik ve sosyo-kültürel pratiklerini gerçekleştirdiği toplumsal değişimin yaşandığı çok katmanlı ilişkilerin geliştiği alanlardır.…”

“…Ulusötesi göçmenler; geride bıraktıkları ülkeler ile işçi dövizleri/para havaleleri yoluyla ekonomik ilişkilerini sürdüren (Cohen, 2019;Guarnizo, 1997Guarnizo, , 2003Vertovec, 2004) girişimcilik faaliyetleri ile en az iki ülkenin yerel ve uluslararası piyasasına eklemlenen (Guarnizo, 2003;Honig, 2019;Nkrumah, 2017) sosyal havaleler yoluyla iki toplumun sosyo-kültürel alanını etkileyen (Levitt, 1998;Levitt ve Lamba-Nieves, 2011;Vertovec, 2004) ve politik faaliyetlerde bulunan göçmenlerdir. Ulusötesi sosyal mekânlar/alanlar ise hareketli ve yerleşik toplumların; en az iki ülke arasında çeşitli ağlar geliştirdiği ve bu ağlarda ekonomik, politik ve kültürel sermayelerini kullanarak yeni sermaye türlerinin üretildiği; aidiyetliğin ve kimliğin sürdürülerek yeni aidiyetlik, sınıf, kimlik ve politikaların geliştirildiği; siyasi eylemlerin yapıldığı, demografinin ve toplumsal cinsiyet ilişkilerinin değiştiği ve çeşitli iktidar yapılarının gömülü olduğu arenalardır (Bruneau, 2010;Collyer ve King, 2014;Crang vd., 2003;Dannecker, 2005;Faist, 2000Faist, , 2003Faist, , 2012Fouron ve Glick-Schiller, 2001;Levitt ve Glick-Schiller, 2004;Levitt ve Jaworsky, 2007;Özgür, 2018;Şimşek, 2019;Voigt-Graf, 2004). Bu alanlar, en az iki ülke arasında hareket eden ve geride kalanları birbirine bağlayan, hareketli ve yerleşik bireylerin çeşitli iletişim biçimleri sayesinde sürdürülen, ulusal sınırları aşan sosyal, ekonomik ve politik ilişkilerin analizini sağlar (Levitt ve Glick-Schiller, 2004).…”

“…Yapılan bazı çalışmalar arasında gönüllü göç antlaşması ile Türkiye'ye gelen Boşnaklar için devlet tarafından bir iskân politikası uygulanmadığı belirtilmiştir. Bazı çalışmalarda ise, 1953-1957 yılları arasında Türkiye'ye gelen göçmenlere, devlet tarafından uygulanan politikalar doğrultusunda kamplarda barınma, yemek, kira yardımı sağlandığı, 5 yıl vergi muafiyeti uygulandığı, özellikle çiftçi ailelere tohumluk gibi yardımların yapıldığı, bu yardımların iskanlı göçmen statüsünde kabul edilen Bulgaristan göçmenleri için öngörülen yardımların, serbest göçmen statüsünde olan Yugoslavya göçmenleri için bazı bölgelerde geçerli tutulduğu belirtilir (Özgür Baklacıoğlu, 2010, Bayakır, 1998 where political actions are carried out, demographics and gender relations are changed, and various structures of power are embedded (Bruneau, 2010;Collyer ve King, 2014;Crang et al, 2003;Dannecker, 2005;Faist, 2000Faist, , 2003Faist, , 2012Fouron and Glick-Schiller, 2001;Levitt and Glick-Schiller, 2004;Levitt and Jaworsky, 2007;Özgür, 2018;Şimşek, 2019;Voigt-Graf, 2004). In transnational spaces, collective memory, which can be expressed as a group identity, has an essential share in maintaining the bonds of belonging with the society of origin and forming a bond of belonging with the host community.…”