Korzyści poznawcze z dyskursologicznego spojrzenia na teksty dawne (przypadek renesansowej polemiki religijnej)

Abstract

W opracowaniu przedstawiono poznawcze pożytki z zastosowania kategorii dyskursu dla oglądu teks- tów dawnych, w których uaktualnia się konfesyjny dyskurs polemiczny z okresu reformacji. Obiektem badań są komunikacyjne aspekty języka oraz różnorodne wymiary życia społeczno-kulturowego, celem zaś analiz – nie tyle charakterystyka kodu, ile opis jego użytkowników, rozumianych jako podmioty dyskursu oraz relacji między nimi, ich systemu wiedzy, sposobów myślenia o świecie, podstawowych pojęć, idei i wartości (czy raczej ich profili) zawartych w dyskursie, wykorzystywanych strategii komuni- kacyjnych, wreszcie – uwarunkowań kulturowych i społecznych oraz ram instytucjonalnych, w których odbywa się dyskurs. W perspektywie badawczej wszystkie te parametry składają się na charakterystykę dyskursu z jednej strony, z drugiej, kategoria dyskursu pozwala w sposób uspójniony uwzględnić w opi- sie tak różnorodne właściwości. A b s t r a c t The study discusses the cognitive benefits of a discourse-oriented reading of old texts whose confessional polemic discourse of the Reformation period becomes meaningful again. The object of research are the communicative aspects of language and the various dimensions of socio-cultural life. The aim of the analysis is not so much discussing the characteristics of the code, but the description of its users, seen as subjects of discourse, and of the relations among them, of their knowledge system, ways of thinking about the world, basic concepts, ideas and values (or rather their profiles) contained in discourse, the communication strategies used, as well as the cultural and social conditions and institutional frame- work in which the discourse takes place. While on the one hand, from the research perspective, all these parameters make up the characteristics of discourse, on the other, the category of discourse allows for a consistent inclusion of such diverse properties in its description.