Kontrol Odaği Ve Örgütsel Muhalefet Arasindaki̇ İli̇şki̇ Üzeri̇ne Bi̇r Araştirma

Abstract

Bu çalışmada çalışanların iş çevrelerindeki kontrol algılarının (kontrol odağının), örgütle ilgili anlaşmazlıklarını ve karşıt fikirlerini sözlü olarak ifade etme stratejileri (örgütsel muhalefet) ile ilişkisinin incelenmesi amaçlanmıştır. Bu amaçla, İstanbul'da çeşitli sektörlerde faaliyet gösteren firmalarda çalışan 180 beyaz yakalı çalışandan toplanan veri analiz edilmiştir. Elde edilen sonuçlar, çalışanların kontrol odaklarının yapıcı açık muhalefet, dışsal muhalefet ve sorgulayıcı açık muhalefet ile ilişkili olduğunu göstermektedir. Kontrol odağı yapıcı açık muhalefeti ve sorgulayıcı açık muhalefeti negatif yönde açıklamakta, dışsal muhalefeti ise pozitif yönde açıklamaktadır. Bu sonuçlar, dışsal kontrol odağına sahip çalışanların dışsal muhalefet yapmaya eğilimli olup, yapıcı ve sorgulayıcı açık muhalefet yapmaktan kaçındıklarını göstermektedir. Kontrol odağı daha içsel kontrole doğru gittikçe çalışanlar yapıcı ve sorgulayıcı açık muhalefet yapmaya daha çok eğilimli olup, dışsal muhalefet yapma olasılıkları azalmaktadır.

Öğretmenlerin Eleştirel Düşünme Eğilimleri ile Örgütsel Muhalefet Davranışları Arasındaki İlişki

“…Bakan ve diğerlerinin (2017) çalışmasında mesleki olarak kendini güçlü olarak değerlendiren bireylerin, örgütsel muhalefet davranışı sergileme eğiliminin yüksek olduğu görülmektedir. Bireysel özellikler ile ilgili başka bir çalışmada (Kaya, 2016) dışsal kontrol odağı, bireyin dışa muhalefet yapma eğilimi ile ilişkiliyken; içsel kontrol odağı, bireyin açık (yöneticilere) muhalefet yapma davranışı ile ilişkili bulunmuştur. Dıştan denetimli bireyler örgütte rahatsız oldukları sorunları örgüt dışı kimselerle paylaşma eğiliminde iken, içten denetimli bireyler ortada bir sorun olduğunda doğrudan sorunu çözebilecek kişilerle iletişime geçerek muhalif tavırlarını ifade etmektedir.…”

“…Çalışmanın bu bölümünde örgütsel muhalefet ve eleştirel düşünme eğilimleri ile ilgili çalışmalar incelenmiştir. Alanyazında doğrudan örgütsel muhalefet davranışına odaklanan (Ağalday, Özgan ve Arslan, 2014;Yıldız, 2014) (Biçkes, 2017), iş yerinde konuşma özgürlüğü (Croucher vd., 2017;Kassing, 2000;Zeng ve Croucher, 2017), algılanan örgütsel destek (Çakır, Yurtseven ve Dal, 2017), iletişim kanalları (Garner, 2017), okul kültürü ve mesleki değerler (Kadı ve Beytekin, 2015), örgütsel özdeşleşme (Kassing, 2000) agresif iletişim ve tartışmacılık (Kassing ve Avtgis, 1999), kontrol odağı (Kaya, 2016), işe yabancılaşma ve duygusal tükenmişlik (Kesen ve Pabuççu, 2016), kişilik modelleri (Ötken ve Cenkci, 2013), örgütsel demokrasi (Oral Ataç ve Köse, 2017; Sadykova ve Tutar, 2014), güven (Payne, 2014), örgütsel bağlılık ve sinizm (Yıldız, 2013)…”

The Effect of Positive Psychological Capital on Organizational Dissent: A Study in the Education Sector

“…Yazında bu faktörleri Kassing (1997) bireysel, ilişkisel ve örgütsel faktörlerden oluşan bir modelde incelemiştir. İlgili faktörlere yönelik yapılan çalışmalarda bireysel bakımdan güçsüzlük duygusu, çatışmadan kaçınma isteği (Sprague ve Ruud, 1988), saldırgan iletişimde bulunma, bireylerin doğru ya da yanlış algıları (Kassing ve Avtgis, 1999), tartışmaya yatkınlık (Croucher vd., 2009), beş faktör kişilik özellikleri (Ötken ve Cenkci, 2013), kontrol odağı (Kaya, 2016;Buckner ve Finn, 2013), örgüt temelli öz saygı (Payne, 2007), tükenmişlik sendromu (Avtgis, Thomas-Maddox, Taylor ve Patterson, 2007), eleştirel düşünme eğilimi (Püsküllüoğlu ve Altınkurt, 2018), mesleki değerler (Kadı ve Beytekin, 2015) ve mesleki öz yeterlilik (Bakan, Doğan ve Yılmaz, 2017) gibi bireysel faktörler; örgütte tesis edilen ilişkinin türü ve niteliği (Kassing, 1997;2000a), sorun çıkaran birisi olarak etiketlenme ve ilişkilerin bozulacağı korkusu (Milliken vd., 2003) gibi ilişkisel faktörler ve örgütün çalışanlarca nasıl algılandığı ve ilişki kurulduğu (Kassing, 1997(Kassing, , 2000bCenkci ve Ötken, 2012), örgütsel adalet (Goodboy vd., 2009) ve örgüt kültürü (De Dreu ve West, 2001; Kadı ve Beytekin, 2015) gibi ise örgütsel faktörler olarak ele alınmıştır. Kassing (1997) çalışmasında, muhalefet davranışının gösterilmesinde bireysel özelliklerin daha çok etkili olduğunu ve kişilik özelliklerinin bu davranışın icrasındaki rolünün incelenmesinin önemli olduğunu ifade etmiştir.…”

Örgütsel Muhalefeti̇n Ki̇şi̇sel Değerler Ve Psi̇koloji̇k İyi̇ Oluş İle İli̇şki̇ni̇n İncelenmesi̇

“…Bireysel faktörler, çalışanların özelliklerinin örgütleriyle olan ilişkileri ile ilgilidir (Kassing, 1997). İlgili yazında bireysel faktörlerden çalışanların güçsüzlük duygularının, çatışmadan kaçınma tercihlerinin (Sprague ve Ruud, 1988), iletişimde saldırganlığın, tartışmacılığın (Kassing ve Avtgis, 1999, 2001, iş deneyimi ve örgütsel pozisyonun (Kassing ve Armstrong, 2001;Kassing ve Avtgis, 1999), beş faktör kişilik özelliklerinin (Ötken ve Cenkci, 2013), kontrol odağının (Kaya, 2016;Kassing ve Avtgis, 2001), örgüt temelli öz saygının (Payne, 2007), tükenmişlik sendromunun (Avtgis vd., 2007), eleştirel düşünme eğiliminin (Püsküllüoğlu ve Altınkurt, 2018), mesleki değerlerin (Kadı ve Beytekin, 2015) ve mesleki öz yeterliliğin (Bakan vd., 2017) örgütsel muhalefete etkisine yönelik yapılan çeşitli çalışmalar bulunmaktadır. Örneğin, Payne (2007) çalışmasında, yüksek seviyede örgüt temelli öz saygıya sahip olanların düşük seviyede örgüt temelli öz saygıya sahip olanlardan daha fazla dikey muhalefet stratejini kullandıklarını ve ayrıca düşük seviyede örgüt temelli öz saygıya sahip olanların yüksek seviyede örgüt temelli öz saygıya sahip olanlardan daha fazla yatay muhalefeti kullandıklarını ortaya koymuştur.…”