Kobieta, ciało i technodystopia

Abstract

Czym staje się ciało w epoce digitalizacji i przekształcenia materialności? Jakie ma znaczenie dla współczesnego feminizmu? Jak oceniać transformacje, które przechodzi wplątane w sieć kognitywnego kapitalizmu? I wreszcie, co dla radykalnej polityki oznacza pogrążenie się w technofuturystycznym śnie?Poza granicami skóry. Przemyśliwanie, przekształcanie i odzyskiwanie ciała we współczesnym kapitalizmie to pierwsza praca Silvii Federici udostępniona polskim czytelniczkom. Wydany na początku 2022 roku przekład Joanny Bednarek ukazał się już w dwa lata po angielskim oryginale i choć wybór tej właśnie książki, a nie (znacznie ważniejszych w dorobku włoskiej teoretyczki) Caliban and the Witch czy Re-enchating the World zaskakuje (i rozczarowuje), to w pewnej mierze usprawiedliwia go aktualność i pilność problemów podjętych w Poza granicami skóry. Eseje składające się na tę książkę są próbą lokalizacji ciała i feministycznej polityki na mapie technokratycznego kapitalizmu. Zostają w nich rozwinięte wątki, które Federici przedstawiła w 2015 roku w California Institute of Integral Studies podczas spotkań poświęconych znaczeniu ciała w ruchu feministycznym lat siedemdziesiątych XX wieku oraz w jej własnej pracy 1 S. Federici, Poza granicami skóry. Przemyśliwanie, przeksztalcanie i odzyskiwanie ciała we współczesnym kapitalizmie, przeł. J. Bednarek, Instytut Wydawniczy Książka i Prasa, Warszawa 2022. a n ton ina ja n uszk iew icz  teoretycznej. Celem badaczki było podkreślenie niedocenionego wkładu drugiej fali feminizmu w dyskurs o cielesności i zarysowanie ramy pojęciowej umożliwiającej rozpoznanie korzeni wyzysku, jakiemu poddawane są kobiety. W Poza granicami skóry analizy te zostają wykorzystane do ukazania roli technologii, medycyny i psychologii w niesłabnącym poszerzaniu i intensyfi kacji kapitalistycznego nadzoru. HoryzontKsiążka jest w znacznej mierze kontynuacją opowieści z Caliban and the Witch o wczesnośredniowiecznych buntach chłopskich, grodzeniach i paleniu czarownic. Historię wyzysku i opresji, jakim od momentu narodzin poddawana jest klasa pracująca, Federici opowiada, przyjmując biopolityczną perspektywę włoskiej tradycji autonomistycznej, a więc uznając prymat produktywności życia społecznego (bios) przed władzą (polityką). Ta ostatnia musi być siłą reaktywną -"działa na działanie" -czyli zawłaszcza pierwotną moc wielości 2 . Dopiero z tego punktu widzenia, patrząc z dołu, możliwe jest dostrzeżenie znaczenia reprodukcji siły roboczej w budowaniu systemu dominacji płciowej. Federici na każdym kroku podkreśla historyczność patriarchatu i jego zależność od sfery produkcji. Jednocześnie jednak przestrzega przed myśleniem, że "stosunki produkcji są wszystkim". To był błąd Marksa, który -skupiając całą uwagę na fabryce -przeoczył dom, zakład nieopłacanej pracy (re)produkcyjnej kobiet 3 . Dopiero śledzenie korzeni wyzysku, wytwarzania seksualnej różnicy w kapitalistycznym podziale pracy i reprodukcji pozwala nadać patriarchatowi konkretną, historyczną treść. Taka analiza przekracza sztywną dychotomię między p...