Jeomorfolojik Problemlerde Jeofizik Teknikler: Diyarbakır Güneyinde Dicle Nehri’nin Menderesli Vadisinden Bir Vaka Çalışması

Abstract

Diyarbakır kenti çevresinde, Dicle vadisinde nehir drenajının gelişmesiyle ilgili olarak bölgesel jeomorfoloji (kapma, genişleme, dirseklenme, daralma vb.) yanında yerel jeomorfoloji açısından da birçok problem ortaya çıkmaktadır (mendereslenme, teraslanma, kayma, dairesel form vs.). Bu dinamiklerin geçmişteki ve günümüzdeki oluşum süreçlerini ve gelişim seyrini anlayabilmek, vadinin son dönemdeki morfolojik evrimini aydınlatmak ve yeniden yapılandırmak için kullandığımız çeşitli yaklaşımlar arasında; karot sondajı, sedimentlerin analizi ve yorumlanması, 14 C tarihlendirmeleri, stratigrafik kesitler, korelasyonlar yeniden yapılandırmada morfometrik analizler ve saha incelemeleri sayılabilir. Jeomorfolojik çalışmalarda ve jeomorfolojik problemlerin aydınlatılmasında kullanılan modern yöntem ve tekniklerden biri de jeofizik uygulamalarıdır. Elektrik özdirenç verileri, özellikle jeolojik birimler arasında yeterli litolojik kontrast olduğunda jeolojik yapıların yeraltı dağılımının belirlenmesinde etkilidir. Bu yöntem, sahadaki jeolojik özelliklerin yorumlanmasına önemli katkılar sağlayabilecek ve birimlerin dağılışını düşey yönde yorumlama imkanı verebilecek sonuçlar üretir. Bu tür bir elektriksel direnç projesi, Dicle nehri yatağının gelişmesiyle ortaya çıkan sorunları ve Diyarbakır kentinin doğu ve güney kesimlerinin şekillenmesini anlamayı amaçlayan bir yöntem olarak Diyarbakır civarında uygulanmıştır. Bu çalışmada, bir araştırma programı çerçevesinde, Dicle Nehri'nin sol yakasında ve Diyarbakır eski kent surlarının altındaki Hevsel Bahçeleri'ne simetrik olarak bulunan Kavs Düzlüğü'ndeki jeofizik çalışmalarının sonuçları sunulmaktadır.