İstanbul: Sanayisizleşmeyen Bir Küresel Kent

Abstract

Küresel ekonominin ulus-devletlerin bölgesel sınırlarını aşarak derinleşmesi, küresel kentler olarak adlandırılan bazı büyük şehirlerin bu sistemin organizasyonunda önemli işlevler üstelenerek giderek daha fazla önem kazanmasına neden olmaktadır. Bu kentlerin küresel ve bölgesel işlevleri, ulus-ötesi bağlantıları ve geçirdikleri ekonomik, politik ve sosyal dönüşümler üzerine inşa edilmiş geniş bir literatür bulunmaktadır. Bu literatürdeki temel yaklaşımlardan bir tanesi küresel şehirlerin üretim yapılarının sanayiden ileri hizmetler sektörüne doğru keskin bir geçiş gösterdiğidir. Zaman içinde hem küresel kentler olarak tanımlanan şehirlerin sayısındaki artışa hem de sanayisizleşme çalışmalarında önemli gelişimler gerçekleşmiştir. Bu gelişmelere rağmen küresel kentlerin sanayisizleşmiş şehirler olduğu tezinin yeteri kadar ampirik sorgulamaya tabi tutulmadığı gözlemlenmektedir. Bu noktadan hareketle, bu çalışma küresel kentlerin aynı zamanda post-endüstriyel bir karakter taşıdığı tezini İstanbul örneği üzerinde sorgulamaktadır. Bu amaçla, makale İstanbul'un bir küresel kent olarak ortaya çıktığı 2000'li yıllardan itibaren şehrin ekonomik yapısındaki değişimleri ekonomik üretimin, istihdamın ve mekânsal göstergeler yoluyla inceleyerek şehirde bir sanayisizleşme sürecinin yaşanıp yaşanmadığını incelemektedir. Bulgular, literatürde varsayılanın aksine, şehirde bu tarz bir dönüşüm yaşanmadığını, ancak küreselleşmenin sanayi üretiminin niteliğinde ve kent içindeki yerleşiminde birtakım değişikliklere yol açtığını göstermektedir. Bulgular ayrıca sanayisizleşmenin temelde bir kısım yerel ve ulusal faktörlerden kaynaklandığını, küreselleşmenin de bu sanayinin kentte kalmasına katkı sağladığını göstermektedir.

Kent çeperinde sosyal altyapı yoksunluğu: İstanbul’daki Esenler İlçesi Örneği

“…Finance, trade, tourism, higher education, and administrative institutions, as well as white-collar, executive, and creative classes, generally live in Central Business Districts. According to Sayın (2022), despite the growth of the service sector in Istanbul, industrial production continues to persist in the city. On the periphery, people with low qualifications who have been pushed out of the city centre by the deindustrialization process, who can find employment in industrial activities, who have not received an adequate education, and who have migrated largely from rural areas, live.…”