İş Çevrimlerinin Uluslararası Enerji Piyasalarına Duyarlılığının İncelenmesi: Türkiye Örneği

Abstract

ÖzBu araştırma petrol fiyatları ve iş çevrimleri arasındaki ilişkiyi dinamik bir şekilde incelemiştir. Araştırmada Türkiye'nin 2006Q1-2019Q3 arasındaki dönemi VAR analizi yöntemi kullanılarak analiz edilmiştir. VAR modeli sonuçları petrol fiyatlarında meydan gelen artışların iş çevrimlerini pozitif yönlü ve anlamlı etkilediğini göstermiştir. Buna göre, petrol fiyatları arttıkça Türkiye'de iş çevrimleri olarak ifade edilen konjonktürel dalgalanmaların şiddeti daha fazla yükselecektir. Bu bulgu Türkiye'deki makroekonomik yapının uluslararası enerji piyasaları ile olan güçlü ilişkisini göstermesi bakımından son derece önemlidir. Buna göre özellikle ani fiyat artışlarına neden olan petrol şoklarına karşı iş çevrimleri son derece duyarlı olacaktır. Araştırmada kullanılan diğer açıklayıcı değişkenlerden reel faiz oranlarının iş çevrimleri üzerindeki etkisi negatif yönlü ve anlamlı iken, küresel varlık piyasalarındaki değişimleri yansıtan S&P 500 endeksinin iş çevrimleri üzerindeki etkisi pozitif yönlü ve anlamlıdır. Geniş para arzı M2'deki değişimlerin ise iş çevrimleri üzerinde herhangi bir etkisi olmadığı görülmüştür. Değişkenler arasındaki dinamik ilişki etki-tepki analizleri kullanılarak gösterilirken, varyans ayrıştırma analizi sonuçlarına göre iş çevrimlerinde meydana gelen dönemsel değişimlerin önemli bir oranı petrol fiyatlarındaki değişimlerden kaynaklanmaktadır. Araştırmanın sonuçları, Türk ekonomisindeki reel iş çevrimleri üzerinde petrol fiyatlarının son derece güçlü etkisi olduğunu göstermiştir. Bu bakımdan, petrol fiyatlarının aşırı yükseldiği dönemlerde çevrimsel dalgalanmaların şiddeti de artacaktır. Bu nedenle fiyatların çok hızlı bir şekilde değişmesine neden olabilecek petrol şoklarının ekonomiye olumsuz etkisi çok yüksek olabilir. Politika uygulayıcılarının, petrol şoklarının reel iş çevrimleri ve makroekonomi üzerindeki olumsuz etkilerinin azaltılmasını sağlayacak şekilde enerji politikalarını revize etmeleri gerekir.