Irak Selçukluları’nda Sosyal, Ekonomik, Kültürel ve Dini Yapı Hakkında

Abstract

Ekonomik-politik aksamalara rağmen, Irak Selçukluları, XII. yüzyılda Batı İran ve Azerbaycan'ın her yönüyle gelişimine katkıda bulundu. Bunun sonucunda Hemedan, İsfahan ve Tebriz gibi zengin şehirler, Azerbaycan gibi Anadolu ile aynı zamanda yurt haline getirilen güzel bir vatan, kendinden sonra bütün bölgeyi sahiplenecek atabeylikler ve beylikler bıraktı. Sosyal, ekonomik, dinî ve kültürel yapının gelişmesine, zenginleşmesine, güzelleşmesine, insanların mutluluğuna, barışa ve güvenliğe önem verdiler. Bu özellikleriyle, takip eden yüzyıllarda örnek bir devlet varlığı haline geldiler. Râvendi gibi modern İran tarihçileri, Selçuklular döneminin güzelliğini vurgulayan bu fenomene övgüde bulundular. Irak Selçukluları sultanları angarya vergileri kaldırarak şehirlerde ticareti canlandırdılar. Tarımı iyileştirmek amacıyla köylerde ve mezralarda sulama kanalları oluştulurken, tüketim malları, ticaret ve fiyat hareketleri için üretim süreci sıkı bir denetime tabi tutuldu. Kültürel alanda, şairlerin yanı sıra âlimleri desteklediler, medreseler ve eğitim kurumları inşa ettiler. Yönettikleri halkın din ve etnik kökenlerine bakmaksızın hepsine adil davrandılar. Müslüman din adamlarına saygı gösterdiler. Müslüman zaviyelerine yardımla yetinmeyip Hıristiyanların ve Yahudilerin dinî, sosyal, ticarî ve kültürel faaliyetlerine de müdahalede bulunmadılar.